Door themastemmen beter inspelen op wensen en verwachtingen van inwoners
Nu de Haagse politiek op steeds minder vertrouwen onder de bevolking kan rekenen, wordt het met de dag belangrijker te laten zien dat het anders kan. In datzelfde Den Haag, maar dan op de schaal van de wijken, wordt een experiment gedaan met themastemmen. Een van de vernieuwingen waarmee we de democratie weer echt van ons kunnen maken.
We kennen allemaal het stemmen op politieke partijen en de politici die met hun naam op de stembiljetten staan. Eens in de vier jaar is voldoende, hebben onze voorouders bedacht. Maar dat is bedacht in een andere tijd. Mensen doen en denken niet meer zoals toen. Vandaar dat uit peilingen blijkt dat inmiddels zo’n 70% van onze bevolking voorstander is van vormen van directe democratie: van de gekozen burgemeester tot het referendum. En, zeg ik erachteraan, van themastemmen. Via het stembiljet zeg je niet alleen op welke politieke partij je stemt, maar ook welke onderwerpen je van belang vindt. De optelsom van al die themastemmen laat keurig zien welke thema’s we als bevolking belangrijk vinden en wat volgens ons als eerste door de politiek moet worden aangepakt. Wat er door themastemmen gebeurt, is dat de bevolking de politieke agenda stuurt. Anders dan dat de politieke partijen, waar slechts twee procent van diezelfde bevolking lid van is, dit doen.
“70% van onze bevolking voorstander is van vormen van directe democratie”
Wat blijkt, als we door onze oogharen kijken naar experimenten met themastemmen en naar enquêtes die daar gelijkenis mee vertonen? In de eerste plaats laten onze inwoners zich niet storen door ‘links’ of ‘rechts’. In een Rotterdamse enquête van een paar jaar geleden bleek bijvoorbeeld dat de bevolking veiligheid, integratie en klimaat de belangrijkste drie thema’s vond. Traditioneel gezien links en rechts door elkaar, maar voor de bevolking doodgewoon. In de tweede plaats zie je dat inwoners meer aandacht vragen voor thema’s die dichtbij staan, zoals ouderenzorg en groenonderhoud en minder voor kunst en cultuur, media en privacy. Als derde punt zien we dat er forse verschillen in uitkomsten zijn tussen stad en platteland, maar ook tussen wijken, gemeenten en regio’s onderling. Dit maakt themastemmen eens te meer de moeite waard! Het bestuur kan veel beter inspelen op de wensen en verwachtingen van de inwoners, als die inwoners hun voorkeuren rechtstreeks kunnen uiten. Vandaar dat ik vier jaar geleden als burgemeester van de gemeente Heerhugowaard heb voorgesteld het themastemmen in die gemeente te introduceren. De politiek was destijds nog afhoudend: ‘wij zijn het toch die de agenda bepalen?’. Inmiddels wordt er in diezelfde gemeente alsnog overwogen het themastemmen te introduceren. Soms helpt het als je geduldig bent…
“Bestuur kan veel beter inspelen op de wensen en verwachtingen van de inwoners, als die inwoners hun voorkeuren rechtstreeks kunnen uiten”
In de gemeente Den Haag is in drie wijken, direct na de lokale verkiezingen van maart dit jaar een uitgebreide proef gedaan met themastemmen. ‘Themastemmen is een proef om inwoners meer invloed te geven op de plannen voor de stad’, staat op de Haagse website. De proef staat hier beschreven. Jornt van Zuylen was de projectleider. Ik noem hem bij naam, omdat Jornt onvermoeibaar op allerlei plekken in ons land bezig is nieuwe democratische vormen te introduceren. Hij is ook medeauteur van een vernieuwend pamflet over democratische vernieuwingen. Helaas koos de gemeente Den Haag er niet voor dit experiment met themastemmen echt tegelijk – dus op de locatie van de stembureaus – uit te voeren. Dan was de opkomst nog hoger geweest. Toch laat dit project goed zien wat buurtbewoners van hun politieke bestuurders verwachten. Misschien nog belangrijker: de deelnemers reageerden erg positief op de proef. Vrijwel iedere deelnemer ziet de meerwaarde van dit themastemmen en hoopt dat ze dit de volgende keer weer kunnen doen.Dit experiment vraagt daarom om opvolging in andere gemeenten. En van het ‘andere Den Haag’. Themastemmen is een van de belangrijkste bouwstenen van de ‘democratie van onderop’, die hard nodig is om het vertrouwen in het samenspel van overheid en samenleving te herstellen.
