Psychopaten in de politiek
De onvrede – vooral in westerse samenlevingen – over politieke leiders is ongekend gegroeid. Een verklaring is de negatieve effecten van globalisering; een door het Westen bedacht construct waarbij arbeid en werkgelegenheid werden verplaatst naar lagelonenlanden. Anderen menen dat het ligt aan de afgenomen productiviteit, groei en dus welvaart in het westen. Maar ook de toename van totalitaire en fascistische trekken in de westerse politiek – met kenmerken als drang, dwang en afbreuk van de democratie en grondrechten – wekken steeds meer de woede van burgers. Hebben we te maken gekregen met een ander type politiek leider? Of zijn er wellicht meer psychopaten in de politiek dan vroeger?
Kenmerken van psychopathie
De van Dale omschrijft een psychopaat als een ‘abnormale persoonlijkheid met criminele aanleg’. Toch zijn niet alle psychopaten crimineel, en vaak is psychopathie zelfs lastig te herkennen of te bewijzen. De aanduiding is dus grotendeels waar, maar iemand met psychopathie is beter te classificeren als een mens met een antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASP). Hij kan zich niet aanpassen aan de sociale normen van de maatschappij. Daardoor vertoont hij brutaal en ongeremd gedrag. Hij kent weinig angst en heeft een overheersend gevoel van minachting over alles. In een ergere vorm is er ook sprake van crimineel gedrag.
Een psychopaat is daarbij ook narcistisch. Hij heeft dus grote behoefte aan erkenning en aandacht van anderen. Het is wel goed te weten dat niet alle narcisten psychopaat zijn. Alle psychopaten zijn wel narcistisch. Het verschil zit hem in het toegeven van schuld. Een narcist kent schaamte of schuldgevoel, een psychopaat is dit gevoel onbekend. Onderzoek suggereert dat 1 procent van de bevolking voldoet aan de criteria voor psychopathie. Dat klinkt misschien niet veel, maar het betekent dat 1 op de 100 mensen een psychopaat is.
Nu zul je wellicht denken; mensen met brutaal en ongeremd gedrag, weinig angst en met minachting voor alles als politicus? Ik kan me zo geen enkele politicus voor de geest halen die aan deze omschrijving voldoet. Dat komt omdat deze negatieve eigenschappen door de psychopaat verborgen worden gehouden en alleen zichtbaar zijn voor de slachtoffers van iemand met deze stoornis.
De Hare Psychopathy Checklist (HPC)
In de jaren zeventig ontwikkelde de Canadese psycholoog Robert Hare de Hare Psychopathy Checklist, (die inmiddels is herzien naar de nieuwere PCL-R (Psychopathy Checklist – Revised). Deze psychologische beoordelingstool ontwierp hij om de aanwezigheid van psychopathie bij iemand te kunnen vaststellen. De lijst bestaat uit 22 persoonlijkheids- en gedragskenmerken van een psychopaat die worden vergeleken met iemands gedrag. Daarbij hoort ook nog een interview en een inventarisatie van iemands jeugd, de gezinssituatie en eventuele jeugdtrauma’s om een compleet beeld te krijgen.
Als je de meest aan de oppervlakte liggende kenmerken van psychopathie benoemt, is een psychopaat iemand die;
- beschikt over veel (oppervlakkige) charme
- door veel mensen als prettig in de omgang ervaren wordt en zich makkelijk uit lastige situaties weet te praten
- regelmatig op leugens betrapt wordt, maar daarover zelf heel luchtig doet of zegt er geen actieve herinnering aan te hebben
- gemaakte beloften niet nakomt
- egocentrisch gedrag vertoont
- weinig of geen angst kent
- een gebrek aan visie of lange termijn planning heeft
- niet leert van gemaakte fouten, c.q. deze blijft herhalen
Tot de minder aan de oppervlakte liggende kenmerken (verborgen) behoren onder andere; onverantwoord gedrag als partner en/of ouder, overspel, gokken, impulsiviteit, gewetenloosheid en het weigeren om verantwoordelijkheid te dragen voor gemaakte fouten. Psychopaten komen vaker voort uit disfunctionele gezinssituaties of eenoudergezinnen. Bedenk zelf maar eens welke politici aan deze eigenschappen voldoen.
Beroepen met de meeste psychopaten
Onderzoek heeft bewezen dat psychopathie veel voorkomt bij politici. In dit artikel uit 2020 wordt heel concreet de vraag gesteld of de wereld niet steeds meer wordt geregeerd door psychopaten. Als voorbeelden worden Donald Trump en Boris Johnson aangedragen. Tijdens de Amerikaanse verkiezingen van 2016 kwam het blad The Scientific American zelfs met een analyse waaruit zou blijken dat zowel toenmalig kandidaat Trump als zijn tegenpool Hillary Clinton een narcistische en/of psychopathische persoonlijkheidsstoornis zou hebben.
Velen voelen zich aangetrokken tot mensen met winnende persoonlijkheden, aldus voornoemd artikel. Psychopaten lijken dit soort persoonlijkheden te hebben, waardoor mensen hen aantrekkelijk vinden en bewonderen. Ze zijn charismatisch en doen zich voor als onze vrienden. Daar trappen we vaak in. Ze spelen in op onze emoties en daarvoor zijn we gevoelig. Tegen de tijd dat we ontdekken dat hun verhalen niet waargemaakt zijn, is de maatschappelijke schade al lang aangericht. Interessant is wellicht te weten welke andere beroepsgroepen veel psychopaten herbergen. Volgens het blad Psychology Today, komen de meeste psychopaten voor in de volgende beroepen; directeuren van bedrijven (CEO’s), advocaten en medisch specialisten die werken als chirurg.
“NOS-journalisten Tijn Sadée en Bert van Slooten stellen in hun boek “Het Brusselse Moeras, Achter de Schermen van de Macht in Europa” dat “Wie hier een tijdje rondloopt, weet dat iedere topeurocraat een sociopaat is”
Hoe zit dit binnen de Europese Unie?
Ervan uitgaande dat psychopathie in machtsposities tot (grote) maatschappelijke schade kan leiden, is het interessant stil te staan bij het machtigste orgaan van Europa; de Europese Commissie binnen de EU. Het Britse politieke magazine Spiked publiceerde in 2021 deze analyse over de EU en meer in het bijzonder over voorzitter Ursula von der Leyen (VDL). “There is no polite way to say this, but the EU is behaving like a psychopath”, aldus het blad.
Het gaat hierbij over de wijze waarop vaccins tegen corona door de EU zijn aangeschaft. Hierbij dreigde VDL de export van het Oxford/AstraZeneca-vaccin te blokkeren, de fabrieken in beslag te nemen en het intellectuele eigendom terzijde te schuiven. Dit was de ‘crisis van de eeuw’ van de EU, zei ze, en daarom waren er extreme oorlogsmaatregelen tegen AstraZeneca nodig. Zoals iedereen weet, werden daarna meer dan twee miljard vaccins ingekocht bij het Amerikaanse Pfizer, tegen een aankoopprijs die het tienvoudige bedroeg van het AstraZeneca vaccin.
NOS-journalisten Tijn Sadée en Bert van Slooten stellen in hun boek “Het Brusselse Moeras, Achter de Schermen van de Macht in Europa” op pagina 19 dat “Wie hier een tijdje rondloopt, weet dat iedere topeurocraat een sociopaat is”. Als je het verleden van Von der Leyen bestudeert, is het ook moeilijk te geloven dat we met een gebalanceerde en geestelijk gezonde persoon te maken hebben. Het spoor van strafbare feiten, leugens, manipulatie en bedrog begint in 1991. In dat jaar schrijft ze haar proefschrift, waarbij 27 van de 64 pagina’s tekst gestolen blijken te zijn uit een ander proefschrift, aldus de BBC in 2016.
Later pleegt ze valsheid in geschrifte als minister van Defensie bij het afleggen van verantwoording over uitgaven van haar ministerie. Dat doet ze zelfs tweemaal. Momenteel is ze verwikkeld in twee onderzoeken wegens het schenden van de EU-aanbestedingsregels bij de inkoop van de Pfizervaccins. Haar doopceel – inclusief bronnen – is gelicht in dit artikel.
Zijn er nog geestelijk gezonde politici in ons land?
Belangrijke eigenschappen voor geestelijk gezonde politici zijn o.a.;
- maatschappelijke betrokkenheid
- goed ontwikkeld empathisch vermogen
- eerlijk en betrouwbaar; geen verleden van leugens en manipulatie
- ongevoelig voor manipulatie en/of omkoping door anderen
- goed ontwikkeld moreel kompas
- bereidheid tot samenwerken
- stabiele persoonlijkheid, c.q. afwezigheid van labiel gedrag
- gezonde dosis idealisme
- bruggenbouwer; niet polariserend communiceren
- Stelt hoge eisen aan grondbeginselen van democratie
Er lijken maar heel weinig Nederlandse politici aan deze basiseisen te voldoen. Twee komen het eerst in mijn hoofd op, los van hun politieke kleur; Gert-Jan Segers en Pieter Omtzigt. De eerste heeft inmiddels de politiek verlaten. In zijn afscheidsbrief aan de leden van de partij schrijft Segers (53) dat het mooie jaren waren, maar ook dat het een “superzware baan is die veel van je gezin en omgeving vraagt”. Hij noemt de Haagse politiek een gulzig vak, dat vaak ook persoonlijk is. “Ik heb daarin, met vallen en opstaan, gegeven wat ik te geven had”, haalde de NOS Segers aan in een artikel over zijn vertrek. Uit zijn zorgvuldig gekozen woorden valt te beluisteren met wat voor soort collega’s Segers heeft moeten werken.
Van Pieter Omtzigt is bekend dat Rutte hem graag had afgeserveerd als volksvertegenwoordiger ‘functie elders’ en dat de CDA-partijleiding ook van hem af wilde. Omtzigt hield de eer aan zichzelf en vertrok. De CDA-partijleiding valt voor typjes met duidelijke antisociale persoonlijkheidstrekjes als Hugo de Jonge. Dat heeft haar bij de laatste verkiezingen een duidelijk resultaat opgeleverd. De verhalen van beiden mannen spreken boekdelen over het type mens dat momenteel de Nederlandse politieke arena bevolkt.
Wat zijn de mondiale gevolgen?
Meerdere publicaties zijn besteed aan het toenemende aantal politieke leiders met kenmerken uit de psychopathologie. Het meest bekende werk, Psychopathology and Politics van Harold D. Lasswell, is een catalogus van alle vormen van mentale ziekten waaraan politici kunnen lijden. Het gaat dan niet meer alleen om leiders uit landen als Rusland, Wit-Rusland of Noord-Korea, maar ook die van de VS. Een voorbeeld is oud-president Richard Nixon. Ook in het Westen is deze trend dus zichtbaar. Van de VS en de EU tot onze nationale politiek. De gevolgen van deze ontwikkeling – en dit soort ‘leiderschap’ – zijn dagelijks voelbaar geworden. Kijk naar het toegenomen aantal mensen met depressies, het fors toegenomen bezoek aan psychologen en psychiaters, groeiend wantrouwen in de politiek, toegenomen internationale spanningen, afname van economische groei, afbreuk van de westerse democratie, afname van de bereidheid tot overleg en compromissen sluiten en de dreiging van een nucleaire escalatie.
Is al deze ellende louter het gevolg van geesteszieke (wereld-)leiders? Nee, er zijn meer oorzaken voor de huidige mondiale problemen dan alleen mentale ontregeling bij politici. Wel is duidelijk dat de internationale onwil om tot oplossingen te komen voor alle bestaande mondiale spanningen en dreigingen, eerder voortkomen uit de breinen van politieke leiders met geestelijke problemen dan die van geestelijk gezonde leiders.
Wat is eraan te doen?
Een mogelijkheid is een specifieke screening op geestesziekten voor politici. Dat advies wordt ook gegeven in het boek van Lasswell. Daarnaast kun je denken aan persoonlijkheidsonderzoek voor aspirant-politici, zoals ook in het bedrijfsleven bij managementvacatures worden toegepast.
Een groot probleem bij psychopathische politici is dat ze juist over zoveel charme en overtuigingskracht beschikken. Om die reden zal er ook niet zo snel voor een Pieter Omtzigt zijn gekozen als CDA-leider. Die ie andere twee kandidaten – Hugo de Jonge en Wopke Hoekstra – bezitten meer overtuigingskracht. Inmiddels weet Nederland uit eigen ervaring wat ze aan die twee CDA’ers hebben gehad. Wellicht volgende keer toch maar eerst kiezen voor iemand die wat minder overtuigd van zichzelf is, maar wel over alle eigenschappen van een geestelijk gezond iemand beschikt. Bij de besturen van politieke partijen en het parlement ligt een zware verantwoordelijkheid in dit soort keuzes.
