Prinsjesdag
Prinsjesdag. Het klinkt zo vrolijk. En eigenlijk is het heel vanzelfsprekend dat we ieder jaar een feestje bouwen met de democratie als middelpunt. De werkelijkheid is echter anders. De samenleving is verdeeld, onze vlag hangt op zijn kop, de inflatie is sinds mensenheugenis niet zo hoog geweest, het vertrouwen in de politiek is historisch laag en het kabinet bedenkt nieuw staatsrecht om zichzelf overeind te houden.
Niet alleen in ons land rommelt het. In ieder land met een democratisch gekozen bestuur zien we hetzelfde. De gevestigde orde probeert te redden wat er te redden valt. Nieuwe politieke bewegingen kloppen op de deur van de macht. In de media worden zij bij voorkeur populistisch genoemd. Dan zit er een etiketje op en hoeven we niet meer na te denken. Maar per verkiezing wordt duidelijker dat dit wegkijken niet werkt. Neerbuigende etiketjes kunnen een diepgravende analyse niet vervangen.
“Ik denk dus ik ben,” zei Descartes in 1644. Het was het begin van een tijdperk waarin de ratio aan zijn opmars begon. Het bracht ons de Verlichting en de wetenschap. Uitvindingen brachten vooruitgang en stuwden de economie vooruit. Het liberale kapitalisme won het van het socialisme en communisme; al is het alleen al doordat is gebleken dat de overheid niet in staat is de samenleving en economie van een centraal stuur te voorzien.
Inmiddels is de rationele samenleving doorgeslagen. Niet alleen wordt de ratio vergezeld van arrogantie en superioriteit, waardoor het politiek bestuur neerbuigend neerkijkt op alles dat anders is, de ratio is ook doorgeslagen in technocratie, rekenmodellen en systeemdenken. De systeemwereld is los komen te staan van de leefwereld, theoretische kennis staat boven praktijkervaring en de verbeelding is uitgerangeerd. Onze bevolking voelt dit aan. Inwoners keren zich af van de gevestigde politiek. Ze stemmen niet of ze stemmen uit onvrede. Bij de lokale verkiezingen zijn de lokale partijen al jarenlang favoriet.
“De overheid is niet in staat de samenleving en economie van een centraal stuur te voorzien”
We staan op het punt afscheid te nemen van de wereld zoals die is opgebouwd na de Tweede Wereldoorlog. Waarin globalisme, rationalisme en kapitalisme de kenmerkende begrippen waren. Daarvoor in de plaats komt ruimte voor meer gemeenschapszin, de menselijke maat, zorg voor elkaar. Maar die omslag komt niet vanzelf. Als de gevestigde orde en de tegenbeweging doorgaan op de huidige polariserende koers, ontstaat er een clash. Dan keert de wal het schip. Vandaar dat het veruit de voorkeur heeft als we die botsing voorkomen. Als de tegenpolen van de gevestigde orde en de tegenbeweging elkaar weten te vinden.
Dit kán. In de peilingen zien we een enorme steun voor Pieter Omtzigt. Hij heeft het over een nieuw sociaal contract. Ook Kim Putters, de nieuwe voorzitter van de Sociaal Economische Raad (SER) gebruikt dit begrip. We zien hoe dit in de samenleving aanslaat. Het begrip heeft de potentie in zich de opmaat te vormen tot een nieuwe ordening. Zonder neerbuigende dominantie, maar met oog voor verschillen en de menselijke maat. De niet-extreme kampen vanuit de gevestigde orde en de tegenbeweging zouden elkaar in deze aanpak kunnen vinden. Het nieuwe sociaal contract kan de opstap zijn naar een volgende periode waarin gemeenschapszin en de menselijke maat leidend zijn. Waarom zou dat in de lage landen niet beginnen? Als dat zo is wordt Prinsjesdag weer echt een feest.
