Sabine Pauwaert: Ieder kind is een kunstenaar, de moeilijkheid is er een te blijven als je groter wordt
Kunst is belangrijk in de ontwikkeling van mensen en kinderen in het bijzonder. Daarom heeft Sabine Pauwaert het kinder-kunst-atelier LuKiArt opgericht. Een van de doelstellingen van LuKiArt is kinderen als een kunstenaar naar de wereld te laten kijken. Ze ziet in het atelier heel duidelijk dat als kinderen eenmaal in het lager onderwijs zitten, ze beknot worden in hun fantasie. Dat ze bang worden om fouten te maken. Aan de andere kant merkt ze juist bij zieke kinderen dat zij, ook al zijn ze zwaar ziek, in hun hoofd nog overal naartoe kunnen. Verbeelding stopt nooit en werkt dag en nacht. Ieder kind is een kunstenaar, zegt Sabine, de moeilijkheid is er een te blijven als je groter wordt. “Wij proberen kinderen mee te pakken in een verhaal, leren hen technieken aan en laten ze dan doen. Experimenteren. Gewoon vrijlaten.”
Op een zomerse namiddag belde een vroegere tekenvriendin bij haar aan met het idee een kunstatelier voor kinderen te starten. Sabine Pauwaert dacht er een week over na en sprak er met verschillende mensen over. ‘We starten’, besliste ze. En zo zit ik bij haar aan een werktafel in het atelier van LuKiArt in Sint-Martens-Latem, een lokaal dat ze van de gemeente in bruikleen hebben gekregen.
Sabine: “Dan hebben we in de scholen hier in Latem flyers uitgedeeld en zo is alles begonnen. Alles wat we hier hebben, hebben we zelf gevonden, opgebouwd, gekregen …”
Schoonheid in een formule
Kunst speelt een grote rol in het leven van Sabine: “Als kind heb ik heel veel getekend en geschilderd. Een neef van me is kunstschilder en hij nam me mee op sleeptouw. Musea bezoeken en kunst absorberen is altijd zeer belangrijk geweest in mijn leven.
“Wiskunde is voor mij ook kunst. De schoonheid in een formule: abstracte begrippen herleiden tot het getal -1 is voor mij ook een mooie manier om de wereld te beschrijven”
Zelf heb ik wiskunde gestudeerd. Dat is ook kunst voor mij, ja. Uit onderzoek blijkt ook dat mensen die de mathematische schoonheid appreciëren dezelfde delen van het brein activeren als kunst en muziek doen. De schoonheid in een formule: abstracte begrippen herleiden tot het getal -1 is voor mij ook een mooie manier om de wereld te beschrijven. Ik herinner me een wit canvas in Barcelona waar een wiskundige formule opstond. Dat is prachtig!
Met de komst van mijn kinderen is het verder gegroeid. Ik weet nog heel goed dat ik, toen ik zwanger was, droomde om kunstenaars op de wereld te zetten. Mijn oudste is fotografe geworden en mijn jongste interieurarchitect. Ze hebben allebei kunstonderwijs gedaan en ik moet zeggen dat door hun studies ook mijn blik alleen maar is verruimd.”
Kunstateliers voor zieke kinderen
Dat is één kant van het verhaal van Sabine in LuKiArt. Er is ook een meer persoonlijk verhaal gekoppeld aan het initiatief ‘Kunst op maat van het zieke kind’. Sabine: “Het jaar voor de start van LuKiArt had ik met kunstenaar Chris de Clercq een dag georganiseerd voor kinderen met reuma om te tekenen en schilderen. Samen met een goede vriendin ging mijn man ook met de ouders van die kinderen naar musea. Dat is een fantastische dag geweest.
“Mijn jongste ben ik bijna verloren aan een hersenvliesontsteking. Met haar hebben we voor het eerst getekend en geschilderd in het ziekenhuis. Ik heb altijd geweten dat ik ooit iets met die ervaring zou doen.”
Mijn oudste heeft als peuter reuma gehad en ik wou iets doen voor die organisatie. Mijn jongste ben ik bijna verloren aan een hersenvliesontsteking, toen zij drie jaar was. Met haar hebben we voor de eerste keer getekend en geschilderd in het ziekenhuis. Ik heb altijd geweten dat ik ooit iets met die ervaring zou doen.
Ik was ook al als vrijwilliger bezig in Villa Rozerood. Een oud klooster in De Panne dat nu dienst doet als een respijthuis, een hospice voor kinderen. Families kunnen daar met hun kinderen, die palliatief zijn of zware zorg behoeven op vakantie komen. Er is dag en nacht een zorgteam beschikbaar en de ouders vinden er troost bij elkaar. Het is een schitterend huis. Een paradijsje echt waar. Dat vrijwilligerswerk heb ik dan als wagon aan LuKiArt gehangen. De inspiratie voor wat we met zieke kinderen in het ziekenhuis doen, komt grotendeels uit de ervaring die wij hier in het atelier met niet-zieke kinderen opdoen. Het een heeft het ander beïnvloed.”
Fantasie prikkelen
Sabine vindt die ateliers met zieke en niet-zieke kinderen zo belangrijk, omdat kunst een hele grote rol speelt in de ontwikkeling van mensen, en voor kinderen in het bijzonder.
“Een van onze doelstellingen is de kinderen, door wat ze hier doen als een kunstenaar naar de wereld te laten kijken. De schoonheid in de kleine dagelijkse dingen zien”
Sabine: “Een van onze doelstellingen is de kinderen, door wat ze hier doen als een kunstenaar naar de wereld te laten kijken. De schoonheid in de kleine dagelijkse dingen zien. In bloemen. In het groen tussen stenen. In de schoonheid van de wolken … En om daar creatief en kunstzinnig mee om te gaan. We zien heel duidelijk dat als kinderen eenmaal in het lager onderwijs zitten, ze beknot worden in hun fantasie. In de kleutergroep ging het over het bos en welke dieren er in het bos wonen. Iedereen noemde de traditionele dieren die je in een bos aantreft. En dan was er een jongen die voorzichtig zijn vinger opstak en zei: “Maar heel soms leeft er toch ook een olifant in het bos?” “Ja, natuurlijk,” zei ik. “Misschien niet hier bij ons, maar in een bos in Afrika of in Azië kunnen er olifanten in het bos wonen.” Die jongen had schrik om dat te durven zeggen, omdat het waarschijnlijk niet juist ging zijn.
Net zo met een boom tekenen. Kinderen horen in de klas vaak dat wat ze doen niet juist is. Bij wiskunde is het goed of fout, maar hier in het atelier is alles juist. Dat is zeer belangrijk voor kinderen. Dat doe je door ze te respecteren.”
Experimenteren
“Wij proberen kinderen mee te pakken in verhaal. leren hen technieken aan en dan laten we ze doen. Experimenteren. Gewoon vrijlaten”
Sabine: “Wij vertrekken vanuit een idee, een kunstenaar, een boek, een verhaal … Daarmee prikkel je hun fantasie. Wij proberen ze dan in dat verhaal mee te pakken en leren hen technieken aan. En dan laten we ze doen. Experimenteren. Gewoon vrijlaten. Dat kan door tijdgebrek, door handen tekort in een schoolse omgeving jammer genoeg niet meer. Dat is het grote verschil. Je kunt hier niks verkeerd doen. We werken niet met een gom. Je moet dat proces zien van die lijnen, die tot de juiste lijn geleid hebben. Dat is veel mooier en veel authentieker. Je hoort vaak zeggen: “abstract schilderen, dat is makkelijk”. Maar dat is het moeilijkste wat er is. Je ziet maar wat vlakken of lijnen, maar neen, daar zit een heel proces achter van altijd maar dingen weglaten. Kinderen doen dat. Die zijn veel spontaner en dat proberen we hier vast te houden. Dat ze dat niet kwijtraken.
We stimuleren hen tot kunstzinnige creaties. Ieder kind is een kunstenaar. De moeilijkheid is er een te blijven als je groot wordt. Picasso zei ooit toen hij een expositie van kindertekeningen bezocht: ‘Toen ík zo oud was, kon ik tekenen als de beroemde Rafaël, maar het kostte me mijn hele leven om te leren tekenen als een kind.’” Het educatieve is belangrijk, maar het kunstzinnige, het spontane is even belangrijk. Daarom ook dat het team bestaat uit een mix van kunstenaars, leraars en mensen die goed met kinderen kunnen omgaan. We behandelen ze als gelijken en kinderen voelen dat ze gewaardeerd worden.”
Kunst heelt
Binnen het project ‘Kunst op maat van het zieke kind’ wordt er momenteel aan een boek gewerkt.
“Kunst is voor mij dromen en fantaseren. Ook al ben je heel zwaar ziek: in je hoofd kun je nog overal naartoe. Je verbeelding wordt nooit gestopt. Dat werkt dag en nacht.”
Sabine: “Het boek is ontstaan vanuit de vraag van de vrijwilligers en ouders van Villa Rozerood om onze ideeën te delen voor als we er zelf niet zijn. Liefste dag-droom-boek noemt het. Het is een dagboek en een droomboek, omdat kunst volgens mij dromen en fantaseren is. Ook al ben je heel zwaar ziek: in je hoofd kun je nog overal naartoe. Je verbeelding wordt nooit gestopt. Dat werkt dag en nacht. Dat is ook de boodschap aan de kinderen: je mag je triest voelen, maar doe daar iets mee! Schrijf dat neer, teken of schilder dat van je af. Om ondanks alle miserie toch het positieve, dat mooie te zien. Dat helpt. Kunst heelt.”
Beestjes van troost
Het Liefste dag-droom-boek is een doe-boek in A3-formaat met schilderwaardig papier, omdat het echt een doe-boek moet zijn. Tegelijkertijd is het ook een kaft om je werken in te bewaren. Sabine: “Het heeft jaren geduurd mensen te vinden die eraan wilden meewerken tot we vorig jaar zagen wat kinderen hier in de tekengroep aan het maken waren. Dat is even goed, zo niet beter, dan wat volwassenen maken.” Een mooi voorbeeld van een ‘atelier’ dat illustreert dat het een boek vol inspiratie is met gedichten, verhalen en allemaal prikkels om de fantasie op gang te brengen, zijn ‘De beestjes van troost’. Het idee is gebaseerd op een verhaal van Matthieu Van Steenkiste.
Sabine leest voor …
Het was acht uur.
De klok sloeg guur:
geen bezoek meer voor ’t kleine creatuur.
Alleen!
Maar niet getreurd,
want wat wriemelt daar aan gindse plant?
Ze kruipt diep onder de sprei
begint met stil geschrei
maar neen, stil maar, gij kroost
wij zijn de beestjes van de troost.
Huil niet, staak dat geween
met ons ben je nooit alleen.
“En dat werkt,”zegt Sabine trots, “omdat het vanuit een gevoel ontstaat. We hebben het hier in het atelier in Latem gedaan met de kleuters. We gaven kinderen de technieken mee om zo’n beestje van troost te ontwerpen. En hielpen ze nadenken over hoe ze hun 2D-ontwerp in 3D wilden maken. In pluche, stof, papier-maché, klei of om het even wat. De ontwerpen waren juist klaar voor de lockdown werd afgekondigd en het werd snel duidelijk dat de kinderen dit schooljaar niet meer zouden samenkomen.
“Met de lockdown werd het snel duidelijk dat de kinderen dit schooljaar niet meer zouden samenkomen. We hebben dan stofjes gekozen en met hun ontwerpen bij de hand uren zitten stikken.”
Dan heb ik beslist om als afscheidscadeau voor dit schooljaar een troostbeest te maken. Hun troostbeest te maken. We hebben stofjes gekozen en met hun ontwerpen bij de hand hier in het atelier uren zitten stikken. Dan hebben we ze gewassen en ben ik die beestjes van troost een voor een aan de kinderen gaan brengen.
Dat is ook het idee naar zieke kinderen toe: stuur ons je ontwerp door en misschien komt het beest dan wel naar je toe. Ik heb hier een groep vriendinnen, de Mariekes, die staan te popelen om daar aan mee te werken. Om die beestjes van troost te naaien.”
