Leiderschap voor Toekomstmakers
Ons nieuwe kabinet is alweer eventjes een feit. Nu is nieuw niet helemaal de duiding die ik zou willen geven, omdat het een kabinet is dat bestaat uit dezelfde partijen als het laatste kabinet. Bovendien is Mark Rutte weer premier. En ondanks alle beloftes en toezeggingen dat ze met ‘nieuw elan’ gaan opereren, ben ik bang dat het veel van hetzelfde gaat worden. Wat op dit moment al duidelijk is, is dat ze er heel veel geld tegenaan gaan gooien om de problemen op te pakken. Geld dat uiteindelijk via belastingmaatregelen uit onze zak moet komen. Bovendien is geld niet de oplossing als er geen echt onderbouwd plan achter zit. Het uitkopen van boeren ten gunste van intensivering van de luchtvaart is geen oplossing. Veel geld steken in Tata Steel, omdat dit bedrijf 20 jaar geleden al verzuimde iets aan hun vervuiling te doen, is geen oplossing.
Kortom: als dit nieuwe kabinet het vier jaar volhoudt, ben ik bang dat de balans na die vier jaar niet veel anders zal zijn dan de huidige balans en zijn er weer vier jaren verloren gegaan aan plannen, commissies, onderzoeken en greenwashing.
Iedereen kan toekomstmaker zijn
Nieuw elan behoeft nieuw leiderschap. Leiderschap zoals ik dat beschreven heb in mijn boek ‘Leiderschap voor Toekomstmakers’. De strekking van dit boek is toekomstmakers een leiderschapsweg met een nieuw perspectief te bieden, vanuit een ecologisch bewustzijn. Leiderschap is niet alleen het schrijven van rapporten, het strooien met geld, het benoemen van veel dezelfde mensen als minister en staatssecretaris en het aansturen van ministeries die nog steeds bemenst worden door veelal dezelfde mensen die zitten te wachten op richting en sturing naar een nieuwe toekomst. Het betekent vooral verantwoordelijkheid nemen voor de ecologie, onze aarde, onze maatschappij in de setting van Europa en de wereld. Ik spreek over toekomstmakers en niet over toekomstige leiders. Het is nu belangrijk leiders te hebben die vormgeven aan de toekomst die start. Iedereen kan toekomstmaker zijn.
Drie elementen
Omdat ik spreek over leiderschap voor toekomstmakers vanuit ecologische intelligentie is het belangrijk te weten welk leiderschap ik daar onder versta, wat de ecologie en ecologische intelligentie omvat en hoe je dat kunt aanwakkeren in jezelf.
Grofweg kom je drie belangrijke elementen tegen:
- Leiderschap
- Ecologie
- Ecologische intelligentie
De context van deze drie elementen is dat we leven binnen de begrenzing van onze biosfeer, het gedeelte van de aarde waar leven mogelijk is. En deze biosfeer wordt, door de manier waarop we leven en consumeren, veel geweld aangedaan. Een gezonde biosfeer is van levensbelang, zeker nu we weten dat we inmiddels 65% (bron: Global footprint Network National footprint Accounts 2020) van de grondstoffen van onze aarde hebben verbruikt. Niet alleen de reductie van CO2-uitstoot is belangrijk, maar ook de realisatie dat ons huidige consumptie- en leefpatroon ons en de generaties na ons schaadt. Dat vraagt leiderschap dat zich niet alleen richt op het verdienen van geld, maar vooral op het behouden en zekerstellen van de biosfeer, vanuit een ander perspectief dan we gewend waren.
‘Historisch gezien heeft ons joods-christelijke geloof ertoe geleid dat we denken dat wij de intelligente wezens zijn die in een afzonderlijk proces, dat verschilt van alle andere dieren en planten, zijn geschapen. Dit gezichtspunt doet ons op eenvoudiger wezens neerkijken als niet-intelligente levensvormen, met name de organismen die lager op de evolutionaire ladder van het leven staan’, aldus Prof.Dr.Bruce Lipton in de ‘Biologie van de overtuiging.’
Velen onderschrijven inmiddels dat we leven we in een kwetsbaar dynamisch evenwicht. Niet alleen met andere levensvormen, ook met onze natuurlijke omgeving.
We hebben allemaal geleerd (zie de opmerking van Bruce Lipton) dat de mens bovenaan in de voedselketen staat en dat gegeven heeft ons een gevoel van superioriteit gegeven over alles wat leeft en alles wat de aarde ons te bieden heeft. Het is een houding van arrogantie en macht, waarbij wij de aarde en alles wat daarop leeft ondergeschikt hebben gemaakt aan ons zijn. Het is ‘ego’-denken van de bovenste plank. Wie het boek van Professor Anne Sverdrup-Thygerson, ‘Op de schouders van de natuur’ leest, zal leren dat nederigheid ons beter past.
Ecologisch systeem
“Het nieuwe denkkader moet de ecologische economie zijn, waarin de natuur de meest centrale plaats inneemt.”
De werkelijkheid dat het anders moet is inmiddels wel doorgedrongen. Maar het moet dan ook écht anders en niet een herhaling van zetten of oplossingen zijn binnen een denkkader waarin de problemen zijn ontstaan. Ik vrees dat het nieuwe kabinet, met hun nieuwe elan, oplossingen verzint vanuit een bestaand denkkader: de neoliberale economie. Het nieuwe denkkader moet de ecologische economie zijn, waarin de natuur de meest centrale plaats inneemt.
De mens maakt deel uit van deze leefwereld en van het ecologisch systeem. Als dat denken dieper tot ons doordringt, beseffen we dat wij niet alleen gebruiker zijn van wat de aarde ons verschaft, maar ook beheerder. En dat we als zodanig zijn ‘aangesteld’ om ons leefsysteem optimaal te onderhouden en te preserveren. Als dat de onderliggende opdracht van het nieuwe kabinet wordt, geef ik hen graag het voordeel van de twijfel. Uit wat ik hoor, blijkt daar nog niet veel van.
Onomkeerbaar tekort
De Earth Overshoot Day, het moment in een jaar waarop de mens alle natuurlijke bronnen heeft verbruikt die de aarde in een jaar kan leveren, valt steeds vroeger. De dag waarop we roofbouw gaan plegen op onze aarde daarmee ook. En als we in dit tempo doorgaan dan houdt het een keer op en worden we geconfronteerd met een onomkeerbaar tekort. En dan zijn we mogelijk te laat om het tij te keren.
Het is tijd voor een leiderschapsfilosofie om het tij te keren.
Ik ben, voor zover ik weet, de eerste die het begrip ecologische intelligentie (EcQ, spreek uit eccu) hanteert, maar niet de eerste die spreekt over ecologische intelligentie. In 2009 verscheen het boek ‘Ecological Intelligence’ van Daniël Goleman, in datzelfde jaar vertaald in het Nederlandse ‘Groene intelligentie’. Het kreeg weinig aandacht. Daniël Goleman vult zijn boek met een psychologische oplossing en voorbeelden hoe het ook kan, zonder dat hij een duidelijke definitie of betekenis geeft aan het begrip ecologische intelligentie. Alle andere intelligentieniveaus staan met elkaar in verbinding, hebben een tijdsvolgorde in hun ontwikkeling, waardoor er ook een tijdsvolgorde van ecologisch bewustzijn is ontstaan.
Alle niveaus maken ons tot een volledig en volwaardig persoon, die in staat geacht mag worden zijn/haar verantwoordelijkheid te pakken op het niveau van de ecologische intelligentie.
Classificering
Misschien denk je ‘het loopt wel los’ met de ecologie of vind je dit een taak van de overheid. Ik zie het als ons aller verantwoordelijkheid, omdat het om onze leefwereld gaat. Met mijn visie wil ik bijdragen aan dat besef en aan een ecologisch-economische leefstijl. Daarbij roep ik verantwoordelijken en vooral ons nieuwe kabinet op ons daarbij te helpen door hun focus te verleggen van de neoliberale economie naar een ecologische economie en verduidelijking van wet- en regelgeving te verschaffen alsook een andere classificering te gebruiken die ons helpt in te zien of dat wat wij kopen veilig is of schade aanricht.
Onze nieuwe toekomst begint iedere dag opnieuw!
