Ervin Laszlo: systeemtheorie kan antwoord zijn op vele crises
Ervin Laszlo (1932) is een van oorsprong Hongaarse wetenschapsfilosoof en was eerder hoogleraar filosofie, systeemwetenschap en futurologie. Hij kreeg in 1970 het hoogste doctoraat van de Sorbonne, de universiteit van Parijs, en ontving eredoctoraten uit de Verenigde Staten, Canada, Finland en Hongarije. Hij ontving verschillende internationale vredesprijzen en werd in 2004 en 2005 genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede. Verder schreef hij 66 boeken die vertaald werden in 26 talen. Hoofdredacteur Carla de Ruiter ging met hem in gesprek over zijn missie en hoe de systeemtheorie een antwoord kan geven op de vele crisissen die ons vandaag de dag raken.
Hoe kijkt u aan tegen wat er momenteel in de wereld gebeurt?
“De reeks crisissen die we meemaken hebben een diepere betekenis. Het zijn beproevingen van ons vermogen om op deze planeet te overleven, maar ze zijn ook meer dan dat. Zij wijzen op de ontplooiing van een dieper proces: de evolutie van de menselijke community.”
Kunt u uitleggen wat u daarmee bedoelt?
“Om Mark Twain aan te halen: iedereen praat over evolutie, maar niemand doet er iets – of iets echt doeltreffends – aan. Toch leven we in een periode in onze geschiedenis waarin we iets kunnen doen aan onze evolutie. Niet de evolutie van ons brein en ons lichaam, maar de evolutie van de menselijke community. We zouden dit proces met elkaar meer duurzaam en ‘levensvatbaarder’ kunnen laten verlopen. De huidige crisisperiode in onze wereld maakt deel uit van de evolutie die zich in de biosfeer van de planeet voltrekt. Onder de oppervlakte van strijd, ineenstorting en chaos, is er een consistente ontwikkeling die meer en meer mensen en gemeenschappen met elkaar in contact brengt en met elkaar laat communiceren. Mensen, groepen en culturen die voorheen betrekkelijk op zichzelf waren, verenigen zich nu door netwerken van informatie en communicatie en omarmen ecologische, sociale en sociaal-culturele systemen.”
Op uw website www.thelaszloinstitute.com staat: ‘the evolution of cosmic coherence is the love story of the universe’. Wat bedoelt u daar precies mee?
“Mensen en groepen mensen hebben van nature een gevoel dat ze ergens bij willen horen en op zoek zijn naar liefde. Dat werkt als vanzelf in ons bewustzijn. Alles wat er in het universum gebeurt is er niet zomaar en gebeurt niet per ongeluk. Er gaat een richting van uit. Dat kun je een sprankel, een impuls, noemen of ‘divine love’. Het woord ‘love story’ is natuurlijk een beetje een poëtische benadering om te zeggen dat mensen van nature naar elkaar toe trekken om ‘heel’ te worden. Dat geldt voor al het leven, dus ook op planetair en cellulair niveau. Alles is erop gebaseerd om weer heel te worden. De crises en ineenstortingen die we ervaren zijn uitingen van het streven naar die heelheid.”
“Alles wat er in het universum gebeurt is er niet zomaar en gebeurt niet per ongeluk”
Moeten organisaties en bijvoorbeeld politieke systemen eerst onderuitgaan voor ze zullen veranderen?
“Ik vertrouw mensen, voornamelijk jonge mensen, die zich aantrekken hoe het er in de maatschappij aan toe gaat. Zij voelen zich verantwoordelijk voor wat er gebeurt. Zij vragen wat ze zélf kunnen doen, ze willen graag meedoen. Iedereen zoekt antwoorden om verder te gaan. En we kunnen op deze verandering vertrouwen. Gandhi zei het al: ‘word de verandering die je zou willen zien’. Dat is niet iets van bovenaf of van buitenaf, maar dat komt van binnenuit. Gelukkig kunnen we nog ingrijpen in het proces. We kunnen bijdragen aan de komst van een duurzame omslag als we zien dat het een haalbare en normale ontwikkeling is; deel van de evolutie die de geschiedenis van het menselijk leven op deze planeet kenmerkt. Huidige projecten voor vrede, duurzaamheid en samenwerking op zowel lokaal als mondiaal niveau zijn de aanwijzingen dat deze ontwikkeling op komst is.”
Hoe kan de wereld veranderen als de meerderheid van de wereld geen idee heeft hoe systeemverandering werkt?
(lachend) “Dat gaat inderdaad niet goed. Dan worden er heel veel fouten gemaakt. Gelukkig hebben we een GPS, een navigatie van het universum, in ons zitten. Dat moet je echt zien als een richtingaanwijzer die ons inspireert, als je dat toelaat. Je moet je daar wel eerst bewust van worden. Hierdoor kom je in contact met elkaar en de wereld om je heen. Dat kan door een meditatieve staat, door extatische vreugde of door een religieuze ervaring. Ik ben daarom hoopvol. Ik vertrouw erop dat dit proces plaats zal vinden en naarmate de tijd verstrijkt ga ik er vanuit dat er een upshift, zoals de gelijknamige titel van mijn boek, een sprong voorwaarts die van betekenis is, zal komen. Als we zelf geen stappen ondernemen, creëren we drempels die niet meer om te keren zijn en serieuze ineenstortingen met zich mee brengen.”
Meer over het boek The Upshift
Dus hoewel ineenstortingen wel een uiting zijn van het universele proces naar heelwording, is er ook een gevaar?
“Ja, dat klopt. Het is zelfs een overlevingsgevaar, maar het is ook een venster dat opengaat voor verandering en transformatie. Het verzwakt de greep van gevestigde instellingen, waarden en aspiraties en biedt nieuwe kansen voor innovatie. In het natuurlijke verloop van de evolutie wordt een terugval naar onsamenhangendheid (chaos) gevolgd door een terugval naar hogere niveaus en vormen van samenhang. Dit zou ook het geval zijn in de menselijke wereld, maar in ons geval is de komst van een tijdige upshift niet verzekerd. We beschikken over enorme krachten, die wij niet altijd gebruiken op een manier die samenhang bevordert. We bereiken drempels van onomkeerbaarheid en negatieve uitkomsten komen aan de oppervlakte. Op deze wereldwijde tweesprong zijn we de baas over ons eigen lot. Dat moeten we ons realiseren en in de praktijk brengen. Onze gezondheid, ons welzijn en zelfs ons voortbestaan hangen ervan af. We kunnen de pandemie bedanken voor het openen van de weg naar een wereldwijde transformatie. Nu is de weg open voor het creëren van een betere wereld, een wereld die de kracht en het potentieel van de menselijke geest waarmaakt.”
“We zijn de baas over ons eigen lot, dat moeten we ons realiseren en in de praktijk brengen, want ons voortbestaan hangt er vanaf”
Hoe ervaart u zelf deze tijd waar we in leven?
“Heel spannend! Er gebeurt zoveel.”
Wat ontroert u het meeste?
“Ik heb het gevoel, noem het een missie, dat ik iets moet doen. We hebben nu zo’n ongelofelijke mogelijkheid binnen handbereik en daar moeten we met elkaar voor gaan. We kunnen meer duurzaam zijn en meer floreren en ik hoop daar anderen mee te inspireren.”
Hoe is het om een pionier te zijn?
“Ik denk daar zelf niet aan. Ik doe gewoon wat ik moet doen. Dat is op zich al een hele uitdaging, maar het geeft veel voldoening om aan mijn missie gehoor te geven. Ik werk momenteel mee aan het ontwikkelen van een talkshowserie ‘Matters that matter’, die op televisie kan komen. Wie weet lukt dat ook in Nederland, want jullie zijn een vooruitstrevend land en mensen staan er voor open, heb ik het idee.”
Hoe kunnen we hoopvol voor de toekomst blijven?
“Er is hoop. Ik ben geen fatalist dus ik ga er vanuit dat, hoewel we ons op een kritisch punt in de historie bevinden, we met kleine groepen mensen ook kunnen veranderen. Margareth Mead zei: “Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world. Indeed, it is the only thing that ever has.” Wanneer er een crisis is op bestuurlijk gebied en van de gevestigde orde, de waarden en procedures, is er een opening die leidt tot verandering. Daar moeten we gebruik van maken.”
U heeft het boek ‘The Upshift’ geschreven en er bestaat een Upshift beweging. Wat kunnen mensen van deze beweging verwachten?
“Op www.upshiftmovement.com kunnen mensen met elkaar communiceren over hun ideeën wat een mogelijke upshift, een weg naar boven, is. Het brengt mensen samen. Het is informatie vanuit een community van wat er allemaal goed werkt en hoe de wereld veranderd kan worden door al deze acties. Daarmee informeren we mensen zodat ze de evolutie in eigen hand kunnen nemen.”
U schrijft veel over bewustzijn en spiritualiteit als onmisbaar in deze tijd. Waarom is dat zo belangrijk voor ons?
“Zodat we niet blind handelen. We doen onze dingen die in lijn liggen met wat we zijn, of denken te zijn. En hoe de wereld om ons heen is. Het oude bewustzijn creëert onze mindset en ons wereldbeeld. Een oud bewustzijn dat niet meer overeenkomt met wat er nodig is in de wereld, is ouderwets en handelt verre van effectief. Dat past gewoon niet meer. Het is zelfs gevaarlijk want als je dat blijft doen, krijg je meer crises en oorlogen. Het ontwikkelen van ons bewustzijn is nodig om een nieuwe wereld te creëren. Empathie en liefde is nodig, dat is hoopvol!”
De uitgebreide versie van dit interview verschijnt begin december in Carla’s boek ‘Pionierend Leiderschap, een bevrijdend perspectief voor een wereld in transitie.’ Je kunt dit boek nu alvast hier bestellen.
