Wat zal 2023 ons brengen?
Wat kunnen we verwachten aan economische en maatschappelijke ontwikkelingen in 2023? Veel is daarover al geschreven en besproken. Hieronder lees je een samenvatting van wat een aantal bekende partijen daar al over kwijt wilden, gevolgd door mijn eigen visie. Uiteraard gaat het hier om inschattingen, dus baseer er geen beslissingen op.
Het algemene plaatje
Het internet en globalisering hebben de aarde kleiner gemaakt. We leven in een wereld waarin veel met elkaar verbonden is. Wat er in de VS gebeurt, had altijd al veel effecten op de rest van de wereld, maar nu veel meer. Datzelfde geldt voor landen als China, Rusland en de EU als geheel. De afgelopen jaren zijn binnen die entiteiten beleidskeuzes gemaakt waarvan we nu de – doorgaans wrange – vruchten plukken. Op economisch, financieel, maatschappelijk en intermenselijk vlak.
Over het algemeen zal 2023 er minder fraai uitzien dan het afgelopen jaar. De al vele malen benoemde mondiale recessie wordt duidelijk voelbaar in economische groei (krimp), ontwikkeling werkgelegenheid, waarde van munten als de dollar en de euro en maatschappelijke onrust. Volgens een aantal westerse economen gaat alles minder snel dan sommige doemdenkers voorspellen en manifesteert de grootste klap zich pas in 2024.
Wereldeconomie en die van Nederland
De internationale financiële denktank Omfif bracht in oktober 2022 al een prognose uit voor 2023, voornamelijk gebaseerd op IMF-onderzoek. Hierin staat dat 2022 niet best was, maar dat 2023 veel slechter zal uitpakken. Zijn basisscenario is een milde recessie in 2023 waarin de VS er relatief goed uitkomt, de EU aanmerkelijk slechter en het VK een dramatisch jaar zal beleven. Die verschillen worden grotendeels veroorzaakt door een combinatie van inflatie, beschikbare energie en waardevastheid van de munt. In de VS zal de inflatie het laagst blijven – tussen de 3 en 6 procent – in de EU een stuk hoger (7 procent) en het VK het hoogst (>10 procent). Ook zal de dollar het meest stabiel en waardevast blijven, de euro gaat nog verder onderuit en de pond krijgt de hardste klappen.
Volgens hetzelfde Omfif komen de klappen in de EU door een falend ECB-beleid. Deze centrale bank is te laat de rente gaan verhogen, zegt dit artikel. Deze is nog steeds niet hoog genoeg (< 2 procent), waardoor de inflatie in het eurogebied veel hoger is opgelopen dan noodzakelijk. Door de foutieve beleidskeuzes van de ECB wordt het vertrouwen in de euro zwaar aangetast en daalt de munt sterk in waarde ten opzichte van de dollar. Meer betalen voor de dollar heeft sterke invloed op de hoogte van de inflatie, aldus dit verhaal.
“Over het algemeen zal 2023 er minder fraai uitzien dan het afgelopen jaar. De al vele malen benoemde mondiale recessie wordt duidelijk voelbaar in economische groei (krimp), ontwikkeling werkgelegenheid, waarde van munten als de dollar en de euro en maatschappelijke onrust”
De inflatie in de EU blijft dus relatief hoog in 2023, maar vlakt procentueel wel af ten opzichte van 2022. De EU rekent zelf met een gemiddelde inflatie van 7 procent in 2023, volgens dit stuk. Dan gaat het om de prijzenstijging van 2022 naar 2023. Als je die inflatie vergelijkt met 2021, moet je de gemiddelde 7 procent van 2023 optellen bij de gemiddelde Nederlandse inflatie van 10,5 procent over het jaar 2022. Dan kom je op een gemiddelde prijsstijging – inflatie – van 17,5 procent in 2023 ten opzichte van de prijzen in 2021. Er zijn weinig Nederlanders die hun nettoloon met 17,5 procent zullen zien stijgen tussen januari 2022 en de zomer van 2023. In veel gezinnen gaan dus financiële problemen ontstaan. Dit zagen we al in 2022.
Wat doet de Nederlandse regering om de armoedeval in 2023 te remmen?
Volgens de macro-economische verkenningen van het Centraal Planbureau voor 2023, grijpt onze regering effectief in met maatregelen voor 2023. Zo zullen financiële douceurtjes als verhoging van het minimumloon, verhogen van zorgtoeslag en huurtoeslag en het energieplafond ervoor zorgen dat de koopkracht volgend jaar voor een doorsnee huishouden beter herstelt.Door deze overheidsmaatregelen komen er in 2023 niet 1,3 miljoen mensen in armoede, maar ‘slechts’ 830.000 aldus dit NOS bericht. Dat zijn 450.000 arme mensen minder door een miljardenpakket aan steun. Het CPB zegt er wel bij dat het begrotingstekort ‘fors’ groter wordt. Dat betekent een nog grotere wissel op de financiële toekomst van onze kinderen. Ook betekent het weglopen voor de werkelijke problemen door de oorzaken van deze inflatie: het niet benoemen van het ECB- en EU-beleid, en dit niet aan te pakken.
De energievoorziening in 2023
Bij energie denk ik aan de prijzen voor brandstoffen en elektriciteit. Het grootste probleem in 2023 zal de gasvoorraad zijn, en daarmee de verwarming van huizen en de productie van bedrijven. In de winter van 2023/2024 kan in Europa een tekort aan gas ontstaan van zo’n 30 miljard kubieke meter. Daarvoor waarschuwen de Europese Commissie (EC) en het internationaal energieagentschap IEA, aldus NU.nl eind december 2022. Verwacht wordt dat de gasvoorraden voor de winter van 2022-2023 waarschijnlijk genoeg zijn om de koude maanden door te komen. Maar het is dus zeer de vraag of dat ook voor de daaropvolgende winter geldt. In de aanloop van de energieboycot van de EU jegens Rusland is er nog voldoende voorraad ingekocht voor deze winter. Voor 2023 gaat dat zo goed als zeker niet meer lukken. Er zal dan gedwongen meer gestookt moeten worden op hout en olie.De EU is overigens voornemens om in de loop van 2023 veel meer LNG-gas vanuit de VS te importeren, zoals al in juli 2018, voor de oorlog in Oekraïne, met de VS was overeengekomen.
Ontwikkelingen in de Nederlandse democratie
De vrijheidsbeperkende coronamaatregelen, mega-inflatie, aanmerkelijk gegroeide EU-invloed op de Nederlandse politiek en afbraak van de democratie zorgden vanaf 2020 al voor een forse toename van maatschappelijke onrust. Ondanks een praktisch volledige herverkiezing van kabinet Rutte III in maart 2021, is het vertrouwen in Rutte IV inmiddels nagenoeg verdampt. 67 procent van de Nederlanders zegde in 2022 het vertrouwen in dit kabinet op, zo blijkt uit dit NOS bericht. Ik verwacht dat dit percentage in 2023 alleen nog maar verder groeit. Daarvoor is een aantal oorzaken aan te geven.De opeenvolgende kabinetten Rutte hebben kaalslag gepleegd op de democratie, blijkt uit meerdere wetenschappelijke publicaties, maar vooral van Instituut Clingendael en het Montesquieu Instituut. Beide instituten werden vroeger bijzonder serieus genomen door regeringsleiders en parlementariërs. Daarvan is weinig meer over, gezien het gebrek aan reacties op deze publicaties.
“De opeenvolgende kabinetten Rutte hebben kaalslag gepleegd op de democratie, blijkt uit meerdere wetenschappelijke publicaties, maar vooral van Instituut Clingendael en het Montesquieu Instituut”
Medio 2022 bracht het Clingendael Instituut een drieluik uit over de afbraak van de Nederlandse democratie. Op 23 maart 2022 verscheen de publicatie BRACHTEN DE CORONAMAATREGELEN DE RECHTSSTAAT IN GEVAAR? Het antwoord laat zich raden. Burgers van westerse landen – dus ook Nederland – zijn de afgelopen twee jaar geconfronteerd met ingrijpende beperkingen van hun grond- en vrijheidsrechten. Nieuwe noodsituaties kunnen volgens het instituut leiden tot verdere verzwakking van de rechtsstaat.
Op 25 mei 2022 kwam DE KLOOF DIE DE LIBERALE DEMOCRATIE VAN BINNEN UITHOLT. Conclusie: in Nederland is sprake van een steeds groter wordende kloof tussen Randstedelijke elites en een steeds groter deel van de bevolking dat wordt uitgesloten van deelname aan politieke besluitvorming. Zie bijvoorbeeld het boerenprotest tegen stikstofmaatregelen.
Het derde artikel van 29 juni 2022 is zeer stellig; TOENEMENDE MACHT VAN RECHTERS IS AFBOUW VAN DE DEMOCRATIE. Rechters zijn niet verkozen, maar volgens professor Mark Elchardus krijgen ze steeds vaker het laatste woord door wetten ongedaan te maken zonder mogelijkheid van beroep tegen hun uitspraken. De coronatijd stond er bol van. Volgens Elchardus is er opmerkelijk weinig verzet tegen deze afbouw van de democratie.
Het Montesquieu Instituut publiceerde in 2022 een bundel die aantoont dat onze regering de parlementaire regels over informatie aan de Tweede Kamer stelselmatig negeert. Daardoor kunnen parlementariërs hun werk – controleren van Rutte c.s. – veel minder goed uitvoeren.
Maatschappelijke onrust in 2023
Naar verwachting zal de maatschappelijke onrust in ons land toenemen. Onder andere door het groeiende besef dat onze regering gecharmeerd raakt van een meer totalitaire leiding van het land. Dat we steeds meer opschuiven naar een dictatoriaal systeem blijkt wel uit de eerdergenoemde onderzoeken, maar ook door zaken als volledige vuurwerkverboden en de verlenging van de coronawet met al zijn vrijheidsbeperkingen.Een andere reden voor groeiende onrust zal de economische ontwikkeling zijn. Ook al zou het aantal mensen in armoede beperkt worden door de nieuwe overheidssteun, miljoenen Nederlanders zullen hun spaarpot moeten aanbreken om de gemiddelde prijsstijging van 17,5 procent het hoofd te kunnen bieden. Loonsverhogingen zullen onvoldoende blijken te zijn. Ook zullen de gastekorten in de winter van 2023 tot echte problemen gaan leiden in huishoudens.
Mijn wensen voor 2023
Het plaatje voor komend jaar is niet rooskleurig. En dan hadden we het nog niet over de ontwikkelingen op de huizenmarkt, verwachtingen over de oorlog in Oekraïne, mogelijke escalatie tussen de EU en Rusland/China of het vermoedelijke instorten van internationale beurzen en de daaruit voortvloeiende faillissementsgolf.
Ik heb dus grote wensen voor 2023: Dat veel meer mensen de verbanden gaan zien tussen (geo-)politieke beslissingen in de wereld. Wat doet de EU als de VS de rente verhoogt? Hoe reageert ons kabinet als de VS of de EU de oorlog in Oekraïne verder wil steunen met geld, wapens et cetera? Welke invloed hebben instanties als het World Economic Forum (WEF), Trilaterale Commissie en De Europese Ronde Tafel van Industriëlen nou werkelijk op het EU-beleid en dat van onze regering? Wat doen al die nieuwe EU-wetten met ons mkb? Ik hoop dat het burgers en parlementariërs duidelijk wordt, die grootscheepse afbraak van onze democratie. Dat die rapporten van Clingendael en Montesquieu in de nationale pers worden besproken. En in de Tweede Kamer.
En als dat besef er is, hoop ik op een vreedzame aanpak van al die – tot dusver verborgen – ellende. Vreedzaam dus op de parlementaire manier. Via debat en moties in de Tweede Kamer en niet via vechtpartijen met de nationale politie op het Malieveld of het Museumplein. Ik wens ook dat het handjevol parlementariërs dat al meer bekend is met genoemde ontwikkelingen, beschaafd te werk gaat. En dus niet met het uitkafferen van andere volksvertegenwoordigers, het aanhangen van complotten of complottheoretici. Splinterpartijen die dit blijven doen, schieten zichzelf in de voet en zullen alleen maar posities verliezen. We hebben het omgekeerde nodig.
