“Waar is de opstandige jeugd gebleven?”
Hoogleraar Michaéla Schippers ziet studenten graag autonoom zijn
Studenten zijn toch in de kracht van hun leven? Nou nee. De student van vandaag is de beste versie van zichzelf kwijt, zo constateert Michaéla Schippers, hoogleraar Gedrags- en Prestatiemanagement bij RSM Erasmus. De (corona)verplichtingen van de afgelopen drie jaar hebben hen schuw gemaakt. Schippers ontwikkelde methodes om hen minder volgzaam te laten zijn en ze weer meer zelf te laten nadenken. Haar initiatieven slaan aan. Honderden studenten schreven al over hun ideale toekomst en over een toekomst die dreigt als ze niets veranderen.
Hoogleraar Michaéla Schippers heeft er alles voor over om studenten in hun kracht te zien. “Ik vind het belangrijk dat studenten autonoom zijn en kritisch leren denken. Maar dat is niet wat ik de afgelopen tijd heb gezien. Voor mijn gevoel hebben studenten alle maatregelen bijna apathisch over zich heen laten komen. Ze deden wat hen gevraagd werd en ik dacht soms: wow, waar is de opstandige jeugd gebleven? Kom in verzet als je het er niet mee eens bent! Heb je ooit gehoord van learned helplessness? Dat is een term uit de psychologie. Aangeleerde hulpeloosheid is het verschijnsel waarbij een mens of dier geleerd heeft geen invloed uit te kunnen oefenen op de omstandigheden. Honden die op onverwachte momenten een elektrische schok krijgen, worden apathisch. Zelfs als het deurtje van hun hok wordt opengezet, blijven ze liggen. Ze doen het schier onvoorstelbare: wachten op de volgende schok.”
Schipper blijkt een open boek te zijn. Ja, ze heeft een beetje te hard gewerkt, zegt ze. Ja, ze zit thuis uit te puffen na alle consternatie van de afgelopen maanden en jaren. Met man en macht heeft ze zich ingezet voor het geluk van de studenten. Haar kritische houding werd door het establishment niet altijd op prijs gesteld. Bij Jinek werd ze uitgenodigd als expert, maar mocht niet mee aan tafel zitten. “Dat was een ongelijk speelveld.” Toch liet ze zich horen: 87 procent van de jeugd voelde zich een paar maanden na de eerste lockdown slechter dan voorheen, en ze vertelde ook dat we met herhaalde lockdowns een molensteen om de nek van onze jeugd hangen. Minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid en IC-arts Diederik Gommers zaten wel aan tafel en draaiden hun rug naar haar toe. “Dat voelde heel ongemakkelijk.”
“87 procent van de jeugd voelde zich een paar maanden na de eerste lockdown slechter dan voorheen”
Maar Michaéla Schippers is een vechtjas. Misschien heeft dat te maken met haar moeilijke jeugd. Ze groeide op in een gezin met ouders die niet hersteld waren van hun trauma’s uit de Tweede Wereldoorlog en in hun families. Er was daarom weinig aandacht voor haar behoeften en wensen. De kleine Michaéla wilde veel maar mocht niks. Ze mocht niet op judo, want dat kostte geld. Ze mocht geen lid worden van de bibliotheek, want dat kostte geld. Haar jeugd was een treurige periode. Ze vluchtte in boeken. (“Er waren nauwelijks kinderboeken in huis, dus het werd literatuur.”) Dat haar vader haar moeder soms sloeg, maakte op haar een diepe indruk. Dat had ook iets positiefs: er werd een diep verlangen gewekt naar innerlijke vrijheid.
Toen ze op haar zeventiende bij haar tante ging wonen, kreeg ze eindelijk positieve aandacht. “Het voelde alsof ik uit de gevangenis werd vrijgelaten.” Alle onderdrukte energie kwam vrij. Ze ging taekwondo beoefenen, een Koreaanse vechtkunst en -sport zonder wapens. Ze deed het zo goed dat ze naar de wereldkampioenschappen mocht. Daarnaast pakte Michaéla een studie psychologie op, omdat ze veel belangstelling had voor persoonlijke ontwikkeling. Na haar studie ontwikkelde ze verschillende psychologische methodes om studenten te helpen beter te presteren, zoals life crafting, een methode om te reflecteren op je levensdoelen, dankbaarheidsbrieven en de zogenaamde random act of kindness, een bewuste uitdaging die je jezelf stelt om iets te doen voor een ander. Deze methodes past ze toe sinds ze werkt voor de Rotterdam School of Management.
Sinds 2016 is Michaéla hoogleraar Gedrags- en Prestatiemanagement, een functie waarin onderwijs, onderzoek en management zijn gecombineerd. In 2017 hield ze haar inaugurele rede over Ikigai, waarvoor ze ook een website opzette die mensen inspireert op zoek te gaan naar hun innerlijke kracht, met reflectie op levensdoelen en optimalisatie van prestaties en geluk. In datzelfde jaar richtte ze het Erasmus Centre for Study and Career Succes op. Met haar team zorgde ze dat al 60.000 mensen gebruikmaakten van haar methodes. En dat aantal groeit nog elke dag. Toen de coronapandemie drie jaar geleden aan de deur klopte, voegde Schippers een belangrijke methode toe: letters to the future. Door over hun ideale toekomst te schrijven wisten eerstejaars studenten hun studiesucces met 22 procent te verhogen.
“We kwamen erachter dat als ze meer negatieve coping gingen ontwikkelen – zoals meer drinken – ze academisch gezien slechter presteerden dan wanneer ze positieve coping ontwikkelden, zoals steun zoeken bij elkaar”
Michaéla, hoe heb je het gedrag van studenten de afgelopen drie jaar zien veranderen?
“Het is lastig daar goed zicht op te krijgen. Ik geef colleges voor groepen van 350 tot wel 1.000 studenten. Toen dat niet meer kon door de lockdown, zag ik ze ook niet meer. Er was geen contact meer.”
Welke signalen ving je op?
“Ik zocht contact met studentenverenigingen en hoorde dat veel studenten tegen de muren op liepen. De studentenpsycholoog had een lange wachtlijst. Veel studenten waren depressief en hadden moeite hun scriptie af te maken. We deden een enquête om hun copingstijl, de manier waarop ze omgaan met stressvolle situaties, te onderzoeken. We kwamen erachter dat als ze meer negatieve coping gingen ontwikkelen – zoals meer drinken – ze academisch gezien slechter presteerden dan wanneer ze positieve coping ontwikkelden, zoals steun zoeken bij elkaar. In zijn algemeenheid zag ik ze schuwer worden, minder sociaal. Ze misten het contact enorm, dat was duidelijk. Het eerste college dat ik gaf na de lockdown, was een uitgelaten boel… Ik kreeg nog nooit zo veel applaus.”
Kun je iets meer vertellen over de interventies en methodes voor levensgeluk die je hebt ontwikkeld?
“Het zijn dankbaarheidsbrieven en dankbaarheidsdagboeken. Hiermee werken heeft een positief effect op depressies en slapeloosheid en het leidt tot meer mental wellbeing. Deze interventies kan iedereen gebruiken. Speciaal voor studenten van RSM Erasmus hebben we een doelendagboek ontwikkeld met daaraan gekoppeld een chatbot.”
Hoe werkt die?
“Het is een app die studenten antwoorden geeft op hun vragen over levensdoelen. De chatbot stelt zelf ook vragen. Zoals: ‘Het lijkt erop dat je moeite hebt met het behalen van je doelen. Heb je een idee waarom dat is?’ De pilot met de chatbot heeft veel positieve resultaten opgeleverd, juist voor studenten met wie het slecht ging. Studenten die de chatbot gebruikten, deden het beter in hun studie. Uit interviews bleek bijvoorbeeld dat een van de studenten zelfmoord had willen plegen tijdens de coronatijd. Hij werd door de chatbot doorverwezen naar gespecialiseerde hulp en is uiteindelijk weer uit zijn situatie gekomen. Achteraf zei hij dat de chatbot hem had laten zien dat er ondanks alles doelen waren om voor te leven. Voor de chatbot is de financiering trouwens stopgezet. Wij ontwikkelen deze methodes met een klein beetje subsidie en een klein team. We hebben keihard gewerkt. Het voelt soms alsof ik zes banen heb.”
Wat willen studenten diep vanbinnen?
“Autonomie en doelen stellen. Als je geen eigen beslissingen mag nemen, ben je niet vrij maar overgeleverd aan een ander. Dat is precies wat er in de coronatijd gebeurde. Ik wilde de studenten laten zien hoe heftig de neveneffecten waren van lockdowns, avondklokken, mondkapjes en social distancing. Maar hoe? Ik dacht: ik kan wel blijven vertellen wat de consequenties van de maatregelen zijn maar dat werkt niet. De een weet het al, de ander wil het niet weten. Door hun eigen ideale toekomst, een betere wereld zonder beperkingen en een toekomst als je afwacht en niks verandert te beschrijven, kunnen ze gaan zien hoe ze de regie weer naar zich kunnen toetrekken. Al 800 studenten hebben die brief geschreven. Ik hoop binnen een half jaar te hebben onderzocht wat het effect van de brief is geweest op hun gevoel van autonomie.”
Welke toekomst wens je de studenten toe?
“Een toekomst waarin ze de beste versie van zichzelf kunnen zijn, in harmonie met hun omgeving, de natuur en de aarde als geheel.”
Uit Michaéla’s brief aan de toekomst
In mijn ideale wereld is er geen onnodig lijden. Systemen zijn er om mensen te dienen, wij zijn er niet om de systemen te dienen, of om een poging te doen om in het systeem te passen. Kinderen worden opgevoed met het idee dat ze hun best mogelijke zelf kunnen worden. Maatschappelijke waarden zijn vrijheid, menselijkheid en wijsheid. Met deze waarden als basis kan een proces van co-creatie worden ingezet om van deze wereld een betere plek te maken. Hiërarchische systemen worden verlaten en systemen van radicale directe democratie worden wereldwijd geïmplementeerd en omarmd. In mijn ideale wereld doen we dit, met behulp van evidence-based en effectieve methoden om een betere wereld te creëren die goed is voor mensen, planeet en alle bewoners van de aarde. Alle mensen krijgen de kans om te schitteren en de best mogelijke versie van zichzelf te zijn of worden.
