Moeilijke tijden: cadeautjes verpakt in prikkeldraad
Na een moeilijke periode is er vaak veel aandacht voor herstel of het verminderen van klachten, maar niet voor groei. En dat is niet slim. Juist tijdens moeilijke momenten in iemands leven zijn de ontwikkelingsmogelijkheden bijzonder groot. Hoe? Door zogeheten Post Traumatische Groei (PTG) te realiseren. Trauma, moeilijke omstandigheden of andere ellende stellen je in staat te groeien en sterker uit de strijd tevoorschijn te komen. Dus niks kwetsbaarheid of op je grenzen blijven letten. Je bent veel meer dan een wandelende diagnose of klacht!
We zeggen allemaal weleens ‘what doesn’t kill you, makes you stronger’. Maar waarom krijgen mensen na een burn-out, psychische klachten of andere ellende dan toch zo vaak het stempeltje ‘voorzichtig’? Sterker nog, er is zelfs regelmatig sprake van stigmatisering en discriminatie. Dit blijkt onder andere uit een recent onderzoek van Tranzo en de Universiteit van Tilburg.
Veel mensen hebben hier last van. Er zijn meer dan één miljoen mensen in Nederland die een antidepressivum gebruiken en 16 procent van de Nederlanders heeft last van burn-out-achtige klachten. En dan hebben we het nog niet eens gehad over alle psychische klachten die mensen ervaren als gevolg van bijvoorbeeld het zien gebeuren van een ongeluk, het meemaken van een echtscheiding, de omstandigheden rondom corona, het verliezen van een baan, het verliezen van vooruitzichten in hun baan en allerlei andere ellende. Hoog tijd om radicaal anders met deze problematiek om te gaan. En dat kan. Heel goed zelfs.
Hoopvol perspectief: Post Traumatische Groei
De meeste mensen hebben van nature niet zo’n grote ‘veranderbereidheid’. Pas als het ‘ergens pijn gaat doen’, wordt die veranderbereidheid een stuk groter. Daardoor kunnen we een moeilijke periode positief gebruiken en een groeispurt realiseren. In de wetenschap heet dat fenomeen Post Traumatische Groei (PTG).
In figuur 1 is te zien wat er kan gebeuren met mensen die tegenslag, een moeilijke periode of andere ellende meemaken. Het plaatje laat zien dat we eronder kunnen bezwijken, in een overlevingsstand terecht kunnen komen, of herstellen en zelfs groei kunnen realiseren.
Et Emergo deed onderzoek naar de mate van bevlogenheid van mensen die een burn-out hebben gehad en de rol van PTG daarbij. Het onderzoek is gedaan onder 166 mensen met een burn-out-ervaring die daarvan zijn hersteld. Van het onderzoek is een wetenschappelijke publicatie verschenen in ‘International Journal of Workplace Health Management’. Het artikel ‘In flight again with wings that were once broken’ is een open- acces-artikel en door iedereen te lezen.
Uit het onderzoek kwamen twee belangrijke beïnvloedende factoren naar voren: de tijd en PTG. In de volksmond zeggen we vaak dat ‘tijd wonden heelt’. En dat bleek ook in dit onderzoek. Wat wel nieuw is, ook wetenschappelijk gezien, is dat PTG een belangrijke factor is. En die invloed was zelfs nog groter dan de invloed van de tijd! Dat betekent dat het realiseren van PTG tijdens het herstelproces van een burn-out een belangrijke invloed heeft op hoe iemand ‘eruit komt’.
Dat is een nieuw inzicht. Hoe meer Post Traumatische Groei, hoe groter de kans dat iemand zonder enige klachten uit een burn-out tevoorschijn komt. Sterker nog, meer bevlogen, met meer energie, sterker en wijzer dan ooit tevoren. En dat maakt dat er heel anders gekeken moet worden naar mensen die een burn-out hebben (gehad).
Uit al onze werkervaring en uit de ervaringen binnen onze praktijk Et Emergo weten wij dat deze resultaten hetzelfde zijn voor alle andere vormen van ‘ellende’.
Bij de traditionele behandeling van psychische klachten ligt de focus vooral op problemen, beperkingen en tekortkomingen. In zijn algemeenheid wordt, zowel in de professionele wereld als door ‘het publiek’, aangenomen dat mensen met psychische klachten blijvend kwetsbaar zijn. En de behandeling is ‘geslaagd’ als de klachten zo ver mogelijk verminderd zijn.
Maar deze werkwijze is eigenlijk foute boel. Als je mensen vertelt dat ze hulp nodig hebben, kwetsbaar zijn en waarschijnlijk zullen blijven, wordt dat al gauw een self-fulfilling-prophecy.
Het werkt beter als we (h)erkennen, dat mensen ook kunnen groeien in moeilijke tijden en dat mensen in dergelijke processen vaak nog in staat zijn hun eigen verantwoordelijkheid te nemen.
Voor het realiseren van PTG focus je op diepgaande bewustwording van jouw krachten, talenten, vaardigheden en hulpbronnen. Hoe kun je je daar echt bewust van worden, ze (h)erkennen en daardoor versterken, waardoor je als het ware ‘over je klachten’ heen groeit. Met andere woorden: jouw gekende en ongekende potentieel leren herkennen, erkennen en hanteren!
Als je dat doet, maak je uitgebreid en goed kennis met jezelf en jouw mogelijkheden. Dat is een intensief en diepgaand proces dat een sterke invloed heeft op hoe iemand in het leven staat. Je kijk op de wereld, op jezelf en op jezelf in de wereld kan zo volledig bijgesteld raken, dat je in zekere zin een nieuwe wereld betreedt.
We kunnen het bij mensen herkennen als ze erover praten alsof hun leven in ‘stukjes’ is gedeeld. Iedereen kent wel de uitspraken ‘sinds mijn ongeluk ben ik een ander mens, ik geniet veel meer van het leven’, ‘na mijn herstel van kanker weet ik wat echt belangrijk is in het leven’, ‘mijn wereld stortte in toen ik mijn baan verloor, maar achteraf is dat het beste wat me in mijn leven is overkomen’ of ‘door mijn burn-out sta ik veel blijer en bewuster in het leven en maak ik keuzes die écht bij mij passen’ en ‘ik ben mij nu veel bewuster van alle goede dingen en geniet daardoor meer’.
Dit zijn allemaal voorbeelden waaruit blijkt dat PTG tot transformatie leidt. Mensen ervaren daardoor dat ze veel beter functioneren en dat ze een veel gelukkiger en bewuster leven hebben dan voorheen. Eigenlijk permanent blijer zijn dus!
De effecten van PTG kunnen groot zijn in de dagelijkse realiteit. In tabel 1 zijn enkele kenmerkende verschillen tussen de ‘oude’ en de PTG-benadering opgenomen.
Belangrijk voor het realiseren van PTG
Het begeleiden van mensen richting PTG vergt praktische kennis en kunde met betrekking tot psychologische en emotionele processen van mensen die ‘in zwaar weer’ zitten. Wel kan de omgeving of kunnen mensen zelf een steentje bijdragen aan het realiseren van PTG.
1. Het hebben van kennis over PTG kan al een groot verschil maken. De focus is dan niet meer alleen gericht op klachtenvermindering. Er is een veel positiever perspectief waar mensen zich op kunnen richten. Dat zorgt soms ook voor een positief onderzoekende houding ook al durft men er eerst niet op te rekenen.
2. Het uiten van emoties is belangrijk. Dit zonder dat het tot melodrama wordt verheven. Vaak wordt er gepraat over emoties en gevoelens, maar dat is iets anders dan ze adequaat te uiten. Negatieve emoties worden vaak als onwenselijk geduid en dan onderdrukt. Je kunt ze veel beter gewoon eerlijk uiten. Voorbeeld: bij verontwaardiging over iets oneerlijks kun je dat best uiten in een passende vorm gezien die omstandigheden (bijvoorbeeld even stevig mopperen). Doe je dat niet, dan stapelen de diverse gebeurtenissen zich op en ontstaat er op den duur een absoluut niet passende im- of explosie.
3. Het trauma of de ellende zelf zorgen niet voor de groei, maar het worstelen ermee wel, zoals met allerlei klachten, een persoonlijke crisis of moeilijke omstandigheden. En door het proces van worsteling toe te staan, werkelijk bloedeerlijk te zijn naar jezelf, realiseer je groei. Door gedurende het proces je eigen gekende en ongekende talenten en krachten beter te leren kennen en je eigen valkuilen te leren hanteren. Kijk dus steeds naar de krachten, talenten, vaardigheden en de ontwikkeling die daarin te zien is. Ook al is het maar één centimeter, elke vooruitgang benoemen is belangrijk.
4. Stop met begrenzen. Dat is beperkend en eigenlijk zeg je tegen iemand dat hij/zij een mislukkeling is en het zelf niet kan. Het is de bedoeling, dat iemand zelf leert van het spel met de grenzen. Dat zorgt voor groei. Hoe moeilijk dat proces soms ook is. Eigenlijk is begrenzen een vorm van bewaken en dat gebeurt vanuit angst. Je kunt beter vanuit nieuwsgierigheid je grenzen verkennen en beetje bij beetje al ondervindend verleggen.
5. En denk erom: een ‘groeipad’ gaat met ups en downs. Altijd! En bij elke vorm van ellende.
Dit artikel is een aangepaste versie van een artikel dat verscheen in The Optimist.
