Eerlijk duurt het langst: in gesprek met Francis van Broekhuizen
Ze staat bekend om haar humor, zelfspot en de positieve manier waarop ze in het leven staat. Operazangeres, musicalster en comediènne Francis van Broekhuizen vertelt waar zij hoop uit haalt in moeilijke tijden en hoe kunst, cultuur en muziek daaraan bijdragen. “Hoe moeilijk mensen het ook kunnen hebben, er komt altijd een einde aan. Dat is hoopvol.”
“De coronacrisis was een moeilijke tijd. In het begin putten we hoop uit het feit dat het niet zo lang zou duren. Toen het toch langer duurde, gaf dat een hopeloos gevoel. Nu komen ze weer met van die zenuwberichten dat we in het najaar misschien weer op slot moeten. Dan denk ik: waar zijn we mee bezig? Het lerend vermogen is niet altijd even groot. Ik wijt dat ook aan de snelheid van de maatschappij. Social media maken alles snel. Als er dan weer zoiets gebeurt, treden exact dezelfde mechanismen in werking. Dat is jammer. Er is weinig tijd voor bezinning.”
Beschaving
“Twee jaar lang konden jongeren niet optimaal bezig zijn met school. Dat heeft als resultaat dat we dommer worden met z’n allen. Daar is kunst en cultuur ook voor, educatie. Het bijbrengen van iets en de beschaving erin houden. Ik word een beetje moedeloos als ik Johan Derksen hoor. Hij was altijd geestig, maar twee jaar geleden zei hij al de meest vreselijke dingen. Allerlei niet beschaafde dingen worden tot de norm verheven, terwijl deugen ineens een scheldwoord is. Vroeger gingen we fatsoenlijk met elkaar om. Ik geloof dat we moeten blijven kijken hoe we met elkaar om gaan. Juist de overheid moet kijken hoe zij het voorbeeld geven. Van daaruit ontwikkelen we normen, waarden en fatsoen, maar kunnen ook wantrouwen en vertrouwen ontstaan.”
Evenwicht herstellen
“Een goed idee zou zijn, een nieuwe etiquette instellen hoe je met elkaar moet omgaan op social media. Volgens mij zitten we nu in een overgangssituatie, waarin we naar het negatieve overhellen. We moeten zien dat we het evenwicht terugkrijgen. Daar heb ik goede hoop op. Waar ik woon, in een net buurtje, is iedereen vriendelijk en aardig. Daar is het misschien net anders dan in Rotterdam Zuid, waar soms ook dingen gebeuren die niet zo leuk zijn. Dat is best lastig. Zeker nu mensen niet meer rond kunnen komen van een normaal salaris. Dat er dan gedebatteerd wordt over de telefoon van Rutte en de sms’jes van De Jonge, is slechts symptomatisch. We weten dat Rutte al 12 jaar lang heel creatief met (on)waarheden omgaat. Het vertrouwen in de overheid, politiek en Tweede Kamer is weg. Vandaag de dag staan politici de hele dag te schelden. En toch stemmen ‘we’ er voor dat Rutte kan blijven.”
“Het vertrouwen in de overheid, politiek en Tweede Kamer is weg”
“De democratie staat op dit moment onder druk, maar ik ben wel voorstander van ons systeem. Ik zou geen tweepartijenstelsel willen, dat we moeten kiezen tussen een Donald Trump en een andere figuur. Ik geloof wel dat we opnieuw moeten kijken hoe we met elkaar om moeten gaan in de overheid. Dit lijkt nu een hopeloze situatie, maar er is altijd hoop. Ook dit gaat voorbij. Het is een golfbeweging. Plus kan niet zonder min, yin niet zonder yang, goed niet zonder slecht. Als we het niet slecht hebben nu, waarderen we ook het goede niet. In die zin komt het altijd wel weer goed, in wat voor crisis we ook zitten. We moeten hierdoor heen. Politiek gesproken betekent het dat we eerst alle dingen boven water moeten krijgen, willen we nieuwe creatieve ideeën krijgen.”
Hoop putten
“Kunst, cultuur en muziek geven troost. Het kan een verhaal vertellen, waar je hoop uit kunt putten. Of het kan een metafoor zijn, waarvan je kunt leren. Goede kunst probeert wat te vertellen, een boodschap mee te geven. Entertainment probeert mensen meer uit de werkelijkheid weg te halen. Ik ben voorstander van allebei. Beide zijn goede instrumenten. Muziek is vooral troostrijk op momenten dat het lastig is. Iedereen heeft een eigen manier. Daarvoor hebben we kunst en cultuur. Of het nu schilderen is of muziek maken en tekenen, alles kan een uitlaatklep zijn om je creativiteit kwijt te kunnen en verhalen te vertellen. Die verhalen geven dan misschien weer perspectief of hoop. Of ze wakkeren juist activisme aan. Het kan van alles aanraken, allerlei emoties. Daarom is kunst belangrijk. Als je helemaal geen kunst en gevoel hebt, krijg je toeslagen affaires. Dan gaan we in regels zitten, zien we de menselijke maat niet, worden we door bureaucratie gevangen. Dat is dodelijk, omdat we dan niet meer kunnen kijken naar het grote geheel. Creativiteit, kunst en cultuur zorgen voor ruimte daarin. Tegelijk probeert het ons te laten zien dat daar ook regels in zitten, maar dat we daarvan kunnen afwijken. Grote componisten wijken ook af, waardoor nieuwe dingen ontstaan. Van elementen waaruit de wereld bestaat, kunnen we proberen nieuwe dingen te maken.”
Deemoedig zijn
“Eerlijk duurt het langst. Ik raad daarom iedereen aan, als je mis zit, fouten maakt, zeg het gewoon eerlijk. In deze tijd is het moeilijk dingen onder de pet te houden. Het komt altijd uit. Dus probeer niet zelf te doen alsof je de Heilige Harry Jakkes in het vuur bent, je kunt maar beter deemoedig zijn. Waar we in Nederland slecht tegen kunnen, is arrogantie. Ik vind het jammer dat vrouwen daarin anders beoordeeld worden dan mannen. Sigrid Kaag (D66) moet harder werken dan Mark Rutte. Er is nog steeds ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Ze zouden op dezelfde manier beschouwd moeten worden. Mensen zouden ook niet de hele tijd moeten roepen dat Kaag een heks is. Dat vind ik erg. Dat ondermijnt de inhoud. Ik was altijd voor Kaag, maar ik vind haar niet zo sterk op dit moment. Dat kan. Ik zou het haar gunnen dat ze iets minder drek over zich heen gestort krijgt. Ik ga er over het algemeen vanuit dat iedereen – ook in de politiek – zijn best doet. Niet iedereen is competent genoeg. Hugo de Jonge vind ik dan eigenlijk het slechtste voorbeeld. Die heeft van alles gezegd over de cultuursector, zoals ‘zet maar een dvd op’. Ondertussen heeft hij vijf miljard euro kwijt gemaakt en mochten IC-bedden niet opgeschaald worden. Wat is het alternatief?, vragen mensen zich dan af. Onze eigen starheid – vasthoudendheid – zorgt dat dingen in de politiek niet snel veranderen. We weten nu wat we hebben, niet wat we krijgen. Daarin zijn we te calvinistisch met te weinig lef. Daarom kiezen we misschien straks weer massaal voor Rutte.”
Kun je hoop putten uit je geloof?
“Dat vind ik een moeilijke vraag. Het is niet dat ik de hele dag aan het bidden ben. Ik heb ook niet zoiets van: oh, God zal me wel helpen. Ik denk niet dat er een magiër is die even naar beneden komt om alles op te lossen. Geloof kan wel een inspiratiebron zijn om niet in wraak of boosheid te vervallen. Mensen die oorlog beginnen, zijn in mijn ogen het verst verwijderd van God. Hoewel ze soms als God doen, zoals een Putin, die de orthodoxe religie misbruikt voor deze oorlog. Dat vind ik zo ver afliggen van wat religie zou moeten inhouden. Religie heeft wel al 2000 jaar tot oorlog geleid. Gelukkig ken ik in het klein voldoende voorbeelden van mensen die helpen vanuit naastenliefde. Toch geloof ik niet dat religie geheel zal verdwijnen. Mensen geloven altijd in iets en zullen altijd kracht zoeken buiten zichzelf, als ze het niet in zichzelf kunnen vinden.”
“In een land als Afghanistan heb je het als vrouw veel moeilijker”
Waar geloof jij in?
“Als het alleen gaat om geld en bezit, daar wordt men niet gelukkig van. Dan kom je uit bij liefde. Wat is liefde? Daarover kun je hele bomen opzetten. Dat kan ook op religieus niveau zijn. Het is iets ervaren dat groter is dan jezelf. Dat kun je misschien toedichten aan God. Ik wil dat nooit in hokjes plaatsen, dan wordt het snel ‘zij gelooft dat, dus zal ze wel dat aanhangen’. Het moet vrij zijn. Geloof is persoonlijk en ik wil dat niet opleggen aan een ander. Ik denk niet dat dat kan. Ik denk dat mensen vrij moeten zijn in hun keuze. In bepaalde strenge geloven komt er dwang bij. Dat komt omdat ze zich niet open durven te stellen voor bepaalde invloeden. Ze zijn veel te bang hun plekje in de hemel kwijt te raken. Vaak hebben die streng gelovigen sterke ideeën over andere groepen mensen. Daar pas ik totaal niet in, die gedachtegang, want wat ik doe en ben, wordt door hen gezien als zondig. Doordat ik lesbisch ben, zit ik al verkeerd. Daar word je op afgerekend.”
“Ik heb een andere band met de kerk dan met het geloof. Het geloof is persoonlijk, op het instituut kan ik wel kritisch zijn. Dat neemt niet weg dat ik me nog steeds katholiek voel. De ouderwetse rituelen van de mis vind ik nog steeds mooi. Dat is een uiterlijke vorm. Net als met theater. Daar zit veel schoonheid bij. Maar de mensen die zo streng in regels en dogmatiek zitten dat ze daardoor ‘de mens an sich’ uit het oog verliezen, daar gaat het mis. Daar wil ik niet aan meedoen. Sommige mensen vinden dat je dat, als je lid blijft van de kerk, in stand houdt. Daar is het instituut te groot en te log voor. De RK kerk behoort tot de grootste geloven ter wereld. Wie ben ik dan om daar wat van te zeggen. Ik kan eruit stappen, maar daar bereik ik niks mee. Daarom ben ik nog wel lid. Ik voel mij te veel verbonden. Daar wil ik geen afstand van doen. Het is niet eenvoudig. Maar dat is het leven, niet eenvoudig. Over het algemeen is mijn leven fijn en gezellig. Bij sommige dingen geldt nu eenmaal – als je daar dieper over na denkt – dat je daarvoor een vorm moet vinden. Ik ben blij dat we in Nederland wonen, waar we zelf mogen bepalen hoe we dat invullen. Je zult in een land als Afghanistan wonen, dan heb je het als vrouw veel moeilijker.”
