‘De Flik’ Steven De Smet pleit voor een nieuw verhaal voor de politie als pijler van de democratie
Steven De Smet, de vroegere hoofdcommissaris van de Gentse politie, geniet landelijke bekendheid als ‘De Flik’. De televisiereeks Flikken kwam mee op zijn initiatief tot stand. Begin dit jaar ging hij met pensioen. Maar dat betekent allerminst dat hij op zijn lauweren rust. Tien jaar nadat hij het boek De nieuwe politie schreef, houdt hij in zijn nieuwe werk Quantumveilig een onderbouwd pleidooi voor een reorganisatie van de politie, om in het almaar sneller veranderende digitale tijdperk de veiligheid van de burgers te kunnen garanderen. “De grote politiehervorming van 1998 ligt al bijna een kwarteeuw achter ons. Het is echt tijd voor een nieuw verhaal. Daarin moet de combinatie van een optimaal gebruik van technologie en sociale media én een oermenselijke proactieve aanpak centraal staan.”
Bij het begin van het gesprek laten we Steven De Smet een fragment horen van de in de jaren tachtig erg populaire televisieserie ChiPs. en waarvan hij ook een afbeelding gebruikt voor zijn socialmediaprofielen. Meer heeft de man die er prat op gaat ‘De Flik’ te zijn niet nodig om een anderhalf uur durende spraakwaterval van start te laten gaan.
“Natuurlijk ken ik die reeks nog, die vooral het heroïsche karakter toonde van de politiemensen op de motor. De Angelsaksische politiecultuur heeft mij trouwens altijd geïnspireerd. In 1989 al wilde ik naar het voorbeeld in Amerikaanse steden, politiemensen op de mountainbike door Gent laten rijden. Maar dat is pas in 1998 gelukt. Was dat omdat ik Gent met New York wilde vergelijken? Natuurlijk niet. Ik besef als geen ander dat elk land een andere cultuur heeft. De Angelsaksische politiecultuur is niet te vergelijken met de Europese. Sterker nog, er is een andere cultuur in elke regio.
We spreken in België graag over een geïntegreerde politie, maar er is ook bij de politie in Brussel, Vlaanderen en Wallonië telkens een andere cultuur. De achterliggende bedoeling van de fietsende agenten was natuurlijk om ervoor te zorgen dat de kloof tussen politie en burger niet te groot werd. Het is nog altijd mijn diepste overtuiging dat de politie dicht bij de mensen moet staan. Om ervoor te zorgen dat er genoeg schakels zijn in de veiligheidsketen. In Wallonië met een meer zuiderse mentaliteit staat de politie vandaag dichter bij de mensen dan in Vlaanderen.
Toen ik mijn carrière bij de politie begon, was die betrokkenheid in Gent met zijn toen 200.000 inwoners er ook nog. Iedereen kende iedereen. Dat is bij de politiehervorming van 1998 jammer genoeg een beetje verloren gegaan.”
Dodenlijst
Ondertussen hebben ook tal van andere verschuivingen en veranderingen in het maatschappelijke bestel ervoor gezorgd dat we volgens ‘De Flik’ toe zijn aan een nieuwe drastische hervorming van de politie. Steven: “De hervorming van 1998 was vooral ingegeven door de ‘boswandeling’ van Marc Dutroux. Nochtans had het land de jaren voordien ook nogal wat voor de kiezen gekregen: de terreur van de CCC, de Bende van Nijvel en het Heizeldrama. Als je erop terugkijkt, is het toch verbazingwekkend dat dit allemaal niet genoeg in beweging bracht voor een hervorming van de politie en de ontsnapping van de beruchtste kindermoordenaar van het land wel. We hebben nu echt nood aan een nieuwe hervorming. De vorige dateert van bijna een kwarteeuw geleden. De wereld is ontzettend veranderd in die tijd. Het feit dat ik een boek kan schrijven terwijl ik de pensioenleeftijd heb bereikt en nog volop kan meedenken over de toekomst van de politie is daar maar één illustratie van.
”Veertig jaar geleden werd een politieagent op zijn zestigste op een spreekwoordelijke dodenlijst geplaatst. Maar ik ben meer dan ooit alive and kicking.”
Veertig jaar geleden werd een politieagent op zijn zestigste op een spreekwoordelijke dodenlijst geplaatst. Maar ik ben meer dan ooit alive and kicking. Via de sociale media kan ik volop blijven participeren en kan iedereen met een bepaalde passie die ook uitdragen. Ik ben niet blind voor de gevaren van de altijd voortschrijdende technologie, maar tegelijk vind ik dat al die technologische ontwikkelingen toch ook enorm veel kansen en mogelijkheden bieden.
En ik vind het te zot om los te lopen als daar geen gebruik van gemaakt wordt. In Quantumveilig laat ik ook een dertigtal mensen aan het woord van de meest diverse sectoren. Mensen zoals Amir Bachrouri, de voorzitter van de Vlaamse jeugdraad, filosoof Ignaas Devisch en marketingspecialist Fons Van Dyck. De meesten kende ik alleen door hun sociale media te volgen, maar ze stemden graag toe om iets te schrijven over wat veiligheid voor hen betekent. Aanvankelijk had ik nochtans enkel de bedoeling om wat quotes van hen te gebruiken, maar hun antwoorden waren zo sterk dat ik wel moest vragen om die integraal op te nemen.”
Gedreven door nieuwsgierigheid
Tien jaar geleden drong Steven De Smet er in zijn boek De nieuwe politie ook al op aan om de politie mee te doen springen op de trein van de digitalisering.
Steven: “Eigenlijk is de passie die ik daarvoor heb ontwikkeld ontstaan na een gesprek dat ik in 2004 had met Tony Mary, de toenmalige baas van de VRT, had. Hij wou ‘mijn’ verhaal horen over ‘Flikken’ de serie die sinds 1999 werd uitgezonden op de VRT. Aanvankelijk was het idee van Erwin Provoost (producer van onder andere Windkracht 10) om een serie te maken over de spoorwegpolitie, “Tracks” genaamd. Maar het zijn 127 afleveringen geworden van en over de Gentse Flikken. Een vroegere CEO van Toerisme Vlaanderen heeft trouwens eens gezegd dat ik met de Flikkenreeks aan de wieg heb gestaan van citymarketing. Die reeks heeft de Gentse politie, die onder meer als gevolg van de gebeurtenissen rond de Bende van de Miljardair een slechte reputatie had gekregen, opnieuw in een positief daglicht geplaatst. Maar Tony Mary vertelde me die avond over digitale televisie.
En nieuwsgierig als ik ben naar alle nieuwe ontwikkelingen had ik het genoegen kort daarna naar Peter Hinssen te kunnen gaan luisteren. En dat heeft me enorm de ogen geopend. Ik ben ook zeer goed met hem bevriend geraakt. Voor mij was het vanaf toen duidelijk dat de hele maatschappij zich moet voorbereiden op wat hij ‘the day after tomorrow’ noemt. Geleidelijk aan heb ik zo heel veel visionairs uit de technologische wereld leren kennen. En het was voor mij van meet af aan duidelijk dat het enorm belangrijk was om al die vernieuwing ook bij de politie te integreren.
“Ik ben ervan overtuigd dat we ook evolueren naar een platform voor veiligheid. We moeten ons de vraag durven stellen of de politie dan nog wel een pijler van de democratie zal zijn?”
Het zijn niet Uber en AirBnB die als bedrijven voor disruptie en aardverschuivingen in de taxi-en hotelsector hebben gezorgd, maar de platformen waarop ze draaien. En daarom ben ik ervan overtuigd dat we ook evolueren naar een platform voor veiligheid. We moeten ons de vraag durven stellen of de politie dan nog wel een pijler van de democratie zal zijn.
Wie zich niet voorbereidt op hoe de wereld er na morgen zal uitzien, tekent bij wijze van spreken zijn eigen doodvonnis. En het komt er zelfs bij wie in het begin mee is met een bepaalde evolutie op aan niet op de lauweren te gaan rusten. Kijk maar naar wat bedrijven als Blackberry en Nokia is overkomen.”
Monopolie op geweld
Van Peter Hinssen heeft Steven De Smet geleerd dat organisaties 70% van hun tijd moeten besteden aan dagelijkse werking, 20% aan de strategie op langere termijn en 10% aan echte toekomstverkenning. Steven: “Bij de politie gebeurt dat naar mijn gevoel (nog) niet. Sterker nog: ondanks alle goede wil van iedereen op het terrein, blijven we in het digitale tijdperk gevangen zitten in structuren uit het industriële tijdperk. Als we vandaag geen zaadjes planten voor de verre toekomst, zijn we eigenlijk ten dode opgeschreven. Daarom moeten we naar mijn gevoel de taken van de politie herdefiniëren.
Wat onderscheidt ons als politie nog van andere veiligheidsbedrijven: dat we het monopolie op geweld hebben. We dragen daarvoor zelfs een wapen, en kunnen mensen van hun vrijheid beroven. Alle andere politietaken kunnen eigenlijk ook door anderen gedaan worden die daar meestal veel meer in gespecialiseerd zijn. Zo is het tegengaan van cybercriminaliteit voor mij geen politietaak. Ik houd dan ook een pleidooi voor minder politie, die wel dichter bij de mensen staat en die veel beter gebruik maakt van internet en sociale media om zo ook meer proactief in plaats van reactief te kunnen werken.
Dé politie is een enorm grote paraplu waaronder heel veel taken zitten. Ik vergelijk het graag met het onderwijs, waar de taken ook heel breed zijn en waar zowel de kleuterjuf als de universiteitsprofessor een belangrijke rol hebben. Alleen is er daar wel onderscheid in de opleidingen en taken. Daarom zou het toch niet mogelijk mogen zijn dat één korpschef nog altijd beslist wie bij de politie welke taak voor zijn of haar rekening moet nemen. Het is belangrijk om echt naar de mensen te kijken en naar waar hun passie ligt, zodat iedereen bij de politie een taak kan uitvoeren die echt bij hem of haar past.”
De vernieuwing komt sowieso van onderuit
Steven De Smet vertelt ook nog hoe sterk de oude structuren in de weg zaten bij gebeurtenissen zoals de Pukkelpopramp en de aanslagen in Zaventem.
Steven: “Let op! De politie is niet de enige instantie waar veel te lang een hiërarchische en semimilitaire structuur van kracht is geweest. Je ziet dat ook in veel bedrijven. Maar het is echt niet meer van deze tijd dat de hoogste in rang alles beter weet. Die oude structuren volstaan niet meer in dit vlakke tijdperk waarin iedereen met iedereen verbonden is.
“Ook bij de politie moet men er zich bewust van zijn dat jonge snotneuzen die net hun carrière starten echte experts kunnen zijn in een bepaald domein.”
Ook bij de politie moet men er zich bewust van zijn dat jonge snotneuzen die net hun carrière starten echte experts kunnen zijn in een bepaald domein en men moet die jongens en meisjes ook kansen geven om hun talenten te ontwikkelen. Dat schept mogelijkheden voor de toekomst. En ook nu ik met pensioen ben, wil ik graag mijn steentje blijven bijdragen en zal ik blijven pleiten om een nieuw verhaal te schrijven voor de politie, als pijler van de democratie.
Ik denk dat we nog een echte digitale clash zullen doormaken, maar als we nu al zaadjes planten voor de toekomst en ons afvragen wat sociale media met ons doen in plaats van wat wij met sociale media doen, dat we dan in de toekomst een nieuw verhaal kunnen creëren met een politie die echt dicht bij de burger staat en diens veiligheid optimaal kan garanderen.”
