Armoede in Dordrecht-West: armoede direct gevolg van gevoerd beleid
Het Centraal Planbureau verwacht dat vanwege de prijsstijgingen 670.000 tot 1,2 miljoen Nederlandse huishoudens hun vaste lasten straks niet meer kunnen betalen. Ook in de kwetsbare Dordtse wijken Krispijn, Crabbehof en Wielwijk moeten veel bewoners de tering naar de nering zetten. Dat kan ver gaan: kort douchen, de koelkast op slot en geen radio luisteren via de tv.
Energiehulp Chelan Leser en haar bakfiets zijn een bekend verschijnsel in de straten van Krispijn en Crabbehof in Dordrecht-West. Leser is werkzaam voor de (door gemeente Dordrecht gesubsidieerde) organisatie Het Vogelnest. Haar taak is mensen bewust maken van hoge energiekosten en vervolgens maatregelen treffen. Haar bakfiets zit mudjevol tochtstrippen, ledlampen, brievenbusborstels, douchewekkers en radiatorfolie. Door de spullen slim te gebruiken, brengen de vaak armlastige bewoners hun energierekening flink naar beneden.
Dat is hard nodig in deze tijd van hoge inflatie en stijgende (energie)prijzen. Volgens het Nibud worstelt een op de drie huishoudens met de balans tussen uitgaven en inkomsten. En dat wordt de komende maanden misschien nog erger. Volgens energiereus Vattenfall is de kans aanzienlijk dat de bedragen voor energie begin 2023 zijn opgelopen naar 500 euro per maand; een flinke hap uit een modaal inkomen en de helft van een bijstandsuitkering. Steeds meer burgers moeten bezuinigen. In Dordrecht zien ze Chelan Leser en haar bakfiets dus graag komen. Leser: “Vooral in oude sociale huurwoningen, want die zijn slecht geïsoleerd en tochtig. Ik maak een rondje door het huis om lekkages op te sporen. Mijn bezoek en de spullen zijn gratis voor de bewoners.”
Geen geld
Armoede in Nederland is terug van nooit weggeweest. Gesprekken met Dordtse welzijnswerkers in het sociale domein schetsen een helder en onthutsend beeld. Tussen de regels door vertellen ze schrijnende verhalen over kinderen die verwaarloosd worden en gezinnen die ’s avonds de koelkast op slot doen, omdat ze geen geld hebben om hun hongerig kroost te voeden. Armoede is in achterstandswijken alomtegenwoordig.
De cijfers liegen niet. Het gemiddeld besteedbare inkomen in Dordrecht-West lag volgens Onderzoekscentrum Drechtsteden in 2019 royaal onder het gemiddelde inkomen van de stad Dordrecht (43.700). De wijken Crabbehof (33.200), Nieuw Krispijn (33.800), Oud Krispijn (37.200) en Wielwijk (39.100) steken er schril bij af, zeker in vergelijking met de rijke buurgemeente Hendrik-Ido-Ambacht: 53.700. Ook het aantal mensen in de bijstand is veelzeggend. Het gemiddelde voor Dordrecht ligt op 5,6 procent, maar in Oud Krispijn (7,4 procent), Nieuw Krispijn (10,2 procent), Wielwijk (11,8 procent) en Crabbehof (12,6 procent) liggen de percentages beduidend hoger.
“Gezinnen die ’s avonds de koelkast op slot doen, omdat ze geen geld hebben om hun hongerig kroost te voeden”
Stille armoede
Het probleem staat op de radar van de gemeente, die jaarlijks 1 miljoen euro steekt in armoedebestrijding. Zo’n verwaarloosbaar klein bedrag verbetert de situatie natuurlijk niet. Sterker nog: het armoedeprobleem groeit. Het Platform tegen Armoede Drechtsteden ziet een significante toename. In 2014 zaten 4.000 bewoners in Dordrecht in armoede met een inkomen onder het sociaal minimum. In 2016 waren dat er 6.000 en in 2022 zijn het er bijna 8.000.
Ook veel werkenden kunnen nauwelijks nog rondkomen. Maar die schreeuwen het niet van de daken. “Er is veel stille armoede,” volgens Riet Duykers van het Platform tegen Armoede Drechtsteden. “Het is vaak niet zichtbaar dat mensen hun huur niet meer kunnen betalen of kinderen zonder ontbijt de deur uit sturen. Het sociale vangnet in Nederland wordt kleiner en kleiner. Steeds meer mensen moeten een beroep doen op maatschappelijk werk, ouderenzorg, mantelzorg, sociale uitkeringen, jeugdzorg, studiefinanciering, ondersteuning van kerken, et cetera.” Duykers is duidelijk over de oorzaken. “Armoede in ons land is geen ‘natuurverschijnsel’, maar een direct gevolg van het gevoerde bezuinigingsbeleid. De verdeling van gelden is totaal scheefgegroeid. Het afgelopen jaar zijn er in Dordrecht víjftíén miljonairs bijgekomen. Zij profiteren van ons gunstige belastingklimaat voor kapitaal, vermogen en erfenissen.”
Verbeteren onderwijs
De verschillen tussen rijk en arm worden steeds schrijnender. Onze overheid ziet wat dat betekent voor kwetsbare wijken. Onlangs werd bekend dat Dordrecht-West als een van de twintig Nederlandse achterstandswijken is geselecteerd voor het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid. Het kabinet wil de problematiek aanpakken samen met bewoners, lokale partners en verschillende ministeries: BZK, OCW, SZW, JenV en VWS. Ook scholen, woningbouwcorporaties, politie, zorginstellingen en ondernemers worden erbij betrokken.
Ze steken geld in betere volkshuisvesting (600 miljoen), het voorkomen van jeugdcriminaliteit (82 miljoen) en de aanpak van armoede en schulden (20 miljoen). Ook investeren ze fors in het verbeteren van de onderwijskwaliteit en het versterken van scholen met veel leerachterstanden. Lokale ondernemers moeten gaan helpen om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan de slag te krijgen. Het uiteindelijke doel van het programma is de vicieuze cirkel (lees: stapeling van problemen) te doorbreken, waardoor armlastigen er structureel op vooruitgaan. Een mooie belofte!
Gemengde wijken
Minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening in het persbericht: ’Leefbaarheid en veiligheid verbeteren vergt een lange adem en veel doorzettingsvermogen. Om de stapeling van problemen te doorbreken moeten we de woonsituatie flink verbeteren. Als we willen dat in een wijk echt een gemeenschap ontstaat, dat kinderen in een klas zich aan elkaar kunnen optrekken en dat mensen in de wijk blijven wonen, ook als ze meer gaan verdienen, dan moeten we bouwen aan gemengde wijken met een divers woningaanbod.’
Ook burgemeester Wouter Kolff van Dordrecht is vol lof over het programma. Hij vindt het enorm belangrijk dat Dordrecht-West is geselecteerd. Deelname aan het programma was voor hem ’een grote wens’, want er moet iets gebeuren. “Het gaat op veel punten steeds beter met Dordrecht,” stelt Kolff. “Maar met name in een aantal wijken moet nu een slag gemaakt worden door slechte woningen te verbeteren, te werken aan meer gemengde wijken met toekomstperspectief, de veiligheid te vergroten en de weerbaarheid van jongeren te versterken.”
“Het uiteindelijke doel van het programma is de vicieuze cirkel doorbreken, waardoor armlastigen er structureel op vooruitgaan”
Structureel doorpakken
Daadkrachtige taal vanuit de politiek. Maar is het voldoende? Riet Duykers waagt het te betwijfelen. Met het Platform tegen Armoede Drechtsteden probeert zij het thema armoede hoger op de politieke agenda te krijgen. Veel bedrijven en organisaties in de regio zijn op zich wel bereid om wat extra’s te doen voor mensen in armoede. “Allemaal prima,” stelt Duykers. “Maar het is ook steeds harder nodig, want de politiek heeft de problemen niet opgelost.” Duykers constateert dat de bereidheid van gemeenten om iets aan de problemen te doen sterk afhangt van hun politieke kleur en de mate waarin zij met het armoedeprobleem in aanraking worden gebracht. “Het is, zeg maar, willekeur. Een project hier, een idee daar. Het Nationaal Programma moet het tij keren, maar wordt alleen een succes als de bewoners erbij betrokken worden en echt zeggenschap krijgen.”
Het Platform tegen Armoede Drechtsteden heeft een waslijst aan ideeën om de armoedeval te breken. Wijkraden moeten terug. Armoedegeld moet rechtstreeks naar kwetsbare wijken en bewoners en mag niet blijven hangen bij werkgroepen en commerciële bureaus, die met een gewichtig rapport komen dat vervolgens in de onderste bureaula verdwijnt. Er is meer betaald werk nodig in plaats van steeds meer vrijwilligerswerk. Ook is een snellere toegang tot alle regels en voorzieningen nodig. Verder mag er best eens wat vaker geëxperimenteerd worden met budgetten wijkgericht verstrekken aan bewonersinitiatieven en dat achteraf laten verantwoorden. Dat elk dubbeltje moet worden omgedraaid is feitelijk een schande als je ziet waar geld voor wordt vrijgemaakt in deze maatschappij.
Radiator uit, trui aan
Kortom: werk aan de winkel, want de eventuele positieve effecten van het Nationaal Programma zullen nog een tijdje op zich laten wachten. Dit najaar moet energiehulp Chelan Leser, samen met haar collega’s, alle zeilen bijzetten om mensen niet in de kou te laten zitten. Afgelopen winter zag zij al veel bewoners die een extra trui moesten aantrekken, omdat ze de rekening niet meer konden betalen. Hoe zal het straks zijn met die stijgende gasprijzen? Achter de voordeur ziet Leser veel verkeerde keuzes, die de energierekening omhoog stuwen. Denk aan openstaande ramen waardoor de warmte ontsnapt. Of lange gordijnen pal voor de radiator, waardoor de warmte niet weg kan. “Kost klauwen met geld en je huis wordt niet warm.” Ook leuk: een wasje draaien met twee onderbroeken in de machine. Of compleet verwarmde bovenetages waar de hele dag niemand gebruik van maakt. Leser: “Ik attendeer bewoners op korter douchen en waterbesparende douchekoppen, ramen en deuren dichthouden als het koud is en geen radio luisteren via de tv. Het zijn pleisters, dat weet ik ook wel. Maar het leuke van mijn werk is dat mijn adviezen echt worden opgevolgd.”
