Wordt ons landbouwbeleid voorgekookt in Davos?
Het is tijd voor de 53e meeting van het World Economic Forum (WEF). Deze week ontmoeten invloedrijke politici en ondernemers elkaar in het Zwitserse Davos om hun visie op de maatschappij te bekrachtigen met oesters en champagne. Voor de Nederlandse genodigden zal het landbouwbeleid zeker een gespreksonderwerp zijn. En wie denkt dat het bij praten blijft, vergist zich. De invloed van het WEF op onze boeren wordt steeds zichtbaarder.
Op de annual meeting van het WEF, van 16 tot 20 januari in Davos, zullen Big Tech, Big Farma, Big Finance, Big Oil, Big Food, Big Chemical en Big Ag nieuwe vrienden maken met Big Media en Big Governance. Gespreksstof is er voldoende. Dit jaar staan de energie- en voedselcrisis op het programma, de hoge inflatie, lage groei en hoge schulden. Er is aandacht voor ‘grensverleggende technologie’ voor innovatie in de particuliere sector en misschien ook voor een betere verdeling van de welvaart. (Dat laatste is geen overbodige luxe. Volgens het programma van dit jaar heeft de pandemie wereldwijd 120 miljoen meer mensen in extreme armoede gebracht.)
Landbouw
De transitie in de landbouw staat niet als afzonderlijk programmaonderdeel vermeld. Maar er wordt ongetwijfeld veel over gesproken, met Nederland als lichtend praktijkvoorbeeld. Ons landbouwbeleid ligt (ook internationaal) onder een vergrootglas en is voer voor controverse. Onze boeren moeten ruimte maken voor woningbouw en worden daarnaast verantwoordelijk geacht voor de uitstoot van stikstof. Het uitkopen van boeren zet veel kwaad bloed, gezien de tienduizenden blauw-wit-rode vlaggen die het Hollandse landschap (ont)sieren. Hoe gaat Nederland dit oplossen? Daar kun je een boom over opzetten.
In Davos kunnen de deals worden voorgekookt. Mark Rutte heeft de jaarlijkse WEF-bijeenkomst al eens de meest invloedrijke top ter wereld genoemd. Hoeveel invloed heeft het WEF eigenlijk op de signatuur van de Nederlandse landbouwsector en het voortbestaan van onze boeren? Voor een gewone sterveling is deze vraag niet gemakkelijk te beantwoorden (want die wordt niet uitgenodigd bij de happy few). Toch komt er steeds meer officiële informatie vrij over de verstrengeling van het WEF met het Nederlandse landbouwbeleid. Hieronder volgt een bloemlezing.
Boer zoekt… houvast
Meer dan eens hebben Nederlandse politici de macht van het WEF geprobeerd weg te wuiven. Ook minister Carola Schouten van Landbouw: “Ik ben niet bekend met een plan van Klaus Schwab voor een wereldwijde voedseltransitie”, schreef zij op 15 december 2021 in antwoord op Kamervragen. “Er is in Nederland geen besluit genomen over het bijdragen aan een dergelijk plan.”
Klaus Schwab maakt zelf geen geheim van zijn voedseltransitieplannen, maar Schouten wees in haar reactie destijds op ‘vrijwillige nationale strategieën’ naar duurzame voedselsystemen. In antwoord op dezelfde Kamervragen schreef zij overigens ook over verplichte afspraken: “Er is sprake van samenwerkingsverbanden met het WEF die zijn vastgelegd in overeenkomsten op de volgende terreinen: Sustainable Investment Policy, Tropical Forest Alliance, Food Systems Initiative, Food Innovation Hubs. De in deze overeenkomsten vastgelegde verplichtingen zijn juridisch bindend.”
Voor de Food Innovation Hub zei Nederland voor 2021-2023 een subsidie toe van 651.000 euro. Vanuit Wageningen wordt het secretariaat gerund. De hub is een samenwerkingsverband voor innovatie in de voedselketen. Minister Eric Wiebes van Economische Zaken zette zijn handtekening onder deze samenwerking tussen het WEF, het ministerie van Economische Zaken en Klimaatbeleid, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Oost nl, de Wageningen University (WUR), Foodvalley NL en vertegenwoordigers van Unilever, DSM en Rabobank, zo staat vermeld in de WEF-papers van het Renaissance Instituut.
Insectenverwerkende industrie
Het lijkt volkomen duidelijk dat deze koers voor onze landbouwsector ongunstig gaat uitpakken. De WUR zet bijvoorbeeld sterk in op het stimuleren van startups voor de eiwittransitie. Ofwel: alternatieven voor vlees. Voor de insectenverwerkende industrie zijn er subsidiemogelijkheden. Traditionele boeren worden momenteel gestimuleerd om de overstap te maken naar bijvoorbeeld de productie van meelwormen.
Hoe ver reikt de Nederlandse parlementaire onafhankelijkheid op dit vlak? Schouten benoemt specifiek het belang daarvan bij besluiten die raken aan de Nederlandse voedselvoorziening, maar wijst tegelijkertijd op mondialisering. Ze schrijft: “In het kader van de VN-doelen voor 2030 wordt wereldwijd gewerkt aan een transitie naar een duurzaam voedselsysteem waarin voeding zodanig wordt geproduceerd en geconsumeerd dat het voorziet in het gezond en voldoende voeden van de wereldbevolking, en boeren een leefbaar inkomen hebben zonder negatieve sociale, ecologische en economische gevolgen.”
Het klinkt allemaal prachtig. Toch zijn het betekenisloze woorden als we bedenken wat er nu met onze boeren gebeurt. Uit berekeningen van het ministerie van Financiën blijkt dat de huidige stikstofstrategie ertoe zal leiden dat 11.200 boerenbedrijven moeten stoppen en nog eens 17.600 boeren hun veestapel fors moeten inkrimpen. Dat is een drama voor velen (al schermt de minister nog zo vaak met beloftes over een leefbaar inkomen voor boeren). Het sentiment is overduidelijk. De blauw-wit-rode vlaggen kunnen worden genegeerd maar niet ontkend.
Platform voor dialoog
Yann Zopf, hoofd Media van het WEF, is duidelijk not amused als hem wordt gevraagd naar de invloed van het WEF op de Nederlandse landbouwpolitiek. Zopf: “Het World Economic Forum schrijft op geen enkele manier iets voor aan politici en andere leiders. In plaats daarvan bieden wij een platform voor dialoog aan belanghebbenden uit bedrijfsleven, politiek en maatschappelijk middenveld om samen oplossingen te vinden om ’s werelds meest urgente uitdagingen op te lossen. […] Onze inhoud is altijd oplossingsgericht, met een positieve draai en op geen enkele manier een strategie om mensen te controleren en onderdanig te maken of angst te creëren via de media. Zo’n beeld weerspiegelt helemaal niet wat het WEF doet en waar wij voor staan.”
“De vermoedens zijn sterker geworden dat de macht van het WEF is doorgedrongen tot in de haarvaten van ons politieke systeem. Sigrid Kaag schreef op 20 september 2020 een mail aan WEF-manager Mirek Dušek waarin zij pandemie omschreef als ‘een extra impuls’ voor een samenleving die ‘staat te popelen’ om zich aan te passen”
Een platform voor dialoog is het WEF zeker. Maar het zou erg naïef zijn om te denken dat het daarbij blijft en dat het WEF niet meer invloed heeft op ons landbouwbeleid dan een hub en secretariaat aan de rand van Wageningen tussen de koeien. Als invloedrijke politici, journalisten, bankiers, verzekeraars, farmaceuten, industriëlen en vastgoedbaronnen elkaar ontmoeten, zijn deals nooit ver weg. Met name sinds de coronacrisis zijn de vermoedens sterker geworden dat de macht van het WEF is doorgedrongen tot in de haarvaten van ons politieke systeem. Sigrid Kaag schreef op 20 september 2020 een mail aan WEF-manager Mirek Dušek waarin zij pandemie omschreef als ‘een extra impuls’ voor een samenleving die ‘staat te popelen’ om zich aan te passen. (Bron: WEF-papers.)
Een politicus die zoiets schrijft, is het zicht op de realiteit verloren. De Nederlandse burger staat niet te popelen. En de Nederlandse boer dreigt zijn levenswerk kwijt te raken. Kan de invloed van het WEF een laatste zetje zijn en kleine boeren de kop kosten? Bob de Wit, hoogleraar Strategisch Leiderschap op Universiteit Nyenrode en schrijver van het boek Society 4.0, acht dat niet onmogelijk. De Wit: “Het WEF is de grote regisseur van de new world order en claimt de regie voor alle domeinen: voedsel, gezondheid en veiligheid. Samen met de VN proberen zij nu invloed naar zich toe te trekken. Hun aanpak is top-down. […] Dat is het spel wat ze spelen om ook de voedselproductie te beheersen en dat gaat onder andere ten koste van kleine boeren.”
Mondiale supply chains
Het zijn niet de boeren die in Davos met een glas champagne in hun hand staan, het zijn de CEO’s van multinationals. Misschien is Wiebe Draijer er dit jaar wel bij. Draijer is voormalig directeur van de Rabobank (de grootste financier van de Nederlandse landbouwsector) en werd in september 2022 geïnterviewd voor WeForum. Draijer zei nieuwe eetgewoontes te willen ‘adopteren en implementeren’ – wat op zich prima is. Hij zei dat de leningen van de Rabobank de wereld moeten voeden en mondiale supply chains moeten ondersteunen. Ook dat is lovenswaardig. Maar bij de voorwaarden die de bank stelt, kunnen we grote vraagtekens zetten. De leningen van de Rabobank zijn volgens Draijer ‘geconditioneerd’: de bank beloont alleen initiatieven die de duurzame transitie ondersteunen en aansluiten op de netwerken van grote multinationals. Het is allemaal vrijwillig, maar zonder lening ben je snel uitgeboerd.
“Onze politici zouden eigenlijk over de boerenbelangen moeten waken, maar zijn overvleugeld door schaalvergroting en (mondiale) besluitvorming van niet democratisch gekozen ngo’s als het WEF”
Boeren (en burgers) moeten aan steeds meer voorwaarden voldoen om aan dit spel deel te mogen nemen. Ze worden afhankelijker en armer, multinationals worden rijker. Onze politici zouden eigenlijk over de boerenbelangen moeten waken, maar zijn overvleugeld door schaalvergroting en (mondiale) besluitvorming van niet democratisch gekozen ngo’s als het WEF. Mark Rutte en Carola Schouten zijn uitvoerders van de mondiale macht geworden. De WHO stuurt ons gezondheidsbeleid aan. Het WEF bemoeit zich met ons politieke beleid. En onze boeren zitten ‘in de tang’ van mondiaal opererende supermarktketens, pesticiden-fabrikanten, zaadbedrijven en banken. Wie beweert dat het WEF daarop weinig invloed heeft, is toch eigenlijk compleet ongeloofwaardig?
