Wat kan (moet) het mkb van multinationals leren?
De invloed en macht van multinationals in nationale en mondiale politieke systemen krijgen steeds meer kritiek. Via organisaties als bijvoorbeeld het World Economic Forum (WEF), de Trilateral Commission (TC) en de European Round Table of Industrialists (ERT), bepalen zij in hoge mate de politieke agenda’s van de VS en Europa. Dit zorgt voor een afbraak van democratische waarden, een dreigende controlemaatschappij en verdrukking van mkb en de middenklasse. Om deze negatieve ontwikkelingen te stoppen, is er niet alleen meer aandacht nodig voor politieke alternatieven en een opwaardering van democratische waarden. Familiebedrijven en mkb moeten ook willen leren van die (veel) grotere concurrenten. Gebeurt dat niet, dan krijgt het mkb nog harde klappen te verduren.
De voordelen voor multinationals
Tien jaar werkte ik voor twee Engelse beursfondsen. Daarmee had ik een prima gelegenheid om de voordelen te zien die multinationals hebben ten opzichte van het mkb. Ze hebben te maken met de grootte van de bedrijven, en omdat ze in meerdere landen actief en aanwezig zijn. Deze voordelen zullen altijd blijven, ook als het mkb een aantal principes en instrumenten van multinationals over weet te nemen.Multinationals hebben namelijk twee grote voordelen ten opzichte van het mkb in de winstgevendheid van een bedrijf; goedkopere financiering en lagere winstbelastingen.
Het mkb betaalt dubbel tot drievoudig meer rente
Het spreekt voor zich dat een bedrijf meer winst voor belasting zal hebben als de rente op kredieten lager is dan bij een concurrent.Dit geldt in het bijzonder voor multinationals; zij betalen een aanmerkelijk lagere rente op hun vreemd vermogen dan de kleinere mkb-bedrijven. Doorgaans betalen multinationals de helft van wat het mkb aan rente betaalt op hun vreemd vermogen. De Nederlandse Bank maakt dit verschijnsel inzichtelijk in de grafiek ‘Bancaire rente op nieuwe zakelijke kredieten naar omvang bedrijf’. Het mkb betaalt momenteel 4 procent op nieuwe leningen, terwijl grotere bedrijven (leningen) op 2 procent zitten. Zie onderstaande afbeelding en deze DNB-pagina. Hierop gaat het nog niet eens over multinationals, maar grotere bedrijven die nieuwe leningen van meer dan 1 miljoen euro afsluiten. Multinationals worden sinds 2016 ook direct door de ECB van vreemd vermogen voorzien. Uiteraard tegen aanmerkelijk lagere rentes dan bij de commerciële banken. De multinationals die van deze ECB-faciliteiten gebruikmaken zijn hier te vinden. Het zijn nagenoeg alle grote Europese multinationals. Van Shell en Nestle, tot Heineken en Wolters Kluwer. Niet bepaald bedrijven die in de problemen zitten. De ECB helpt hen aan nog hogere winsten met bijgedrukt geld en lage rente ten koste van de Europese burgerij.
Mkb betaalt hogere belastingen op gemaakte winst
Vennootschapsbelasting (VpB) wordt betaald in het land waarin de winst is gemaakt. Voor het Nederlandse mkb is dat doorgaans Nederland zelf. De VpB hier is 15 procent tot een belastbare winst van 395.000 euro en zelfs 25,8 procent voor alle winst daarboven.
Multinationals moeten een land kiezen waarin zij hun ‘moedermaatschappij’ vestigen. De keuze daarvoor valt meestal op een land waarin het bedrijf activiteiten heeft met de laagste VpB. The International Taks Foundation houdt de jaarlijkse mondiale ontwikkelingen op dit gebied bij. Op pagina 5 van dit rapport staan de twintig landen met de hoogste VpB in de wereld. De tarieven variëren van 50 procent als hoogste (!) tot 32,5 procent als laagste. In alle twintig landen zul je geen hoofdkantoor van een multinational tegenkomen.
Vijftien landen kennen een 0 procent-tarief voor vennootschapsbelasting. Dat zijn allen kleine ‘eilandstaten’ zoals de Kaaimaneilanden en Bermuda, de bekende offshore belastingparadijzen. In bovengenoemd rapport staan de landen met de laagste VpB ter wereld. Barbados spant met 5,5 procent de kroon. Ierland is met 12,5 procent het land met de hoogste VpB van de top twintig ‘goedkoopste’ landen. In dat land zitten dan ook veel hoofdkantoren van bedrijven die elders in de wereld hun hoofdactiviteiten hebben.
Nederland heeft ‘speciale fiscale regels’ voor multinationals
Multinationals vestigen brievenbusmaatschappijen in ons land vanwege het ‘flexibele’ belastingklimaat. Zij gebruiken de Nederlandse belastingverdragen om oneigenlijk fiscaal voordeel te behalen. Om dit te voorkomen, bepleit onderzoeker Jan Vleggeert dat Nederland stopt met het afgeven van zogenoemde vaststellingsovereenkomsten aan brievenbusmaatschappijen. Dit zijn geheime afspraken die de overheid maakt met multinationals om de toepassing van belastingregels in specifieke situaties aan te passen.
De Adviescommissie Belastingheffing van Multinationals bracht op 15 april 2020 dit rapport uit. Hierin is o.a. onderzocht hoe de VpB heffingsverschillen tussen MKB en buitenlandse multinationals “eerlijker” zou kunnen geschieden. In de inleiding staat; “Wij hebben als commissie geen inzage gehad in alle relevante cijfers van individuele bedrijven (= hoofdkantoren van in Nederland gevestigde buitenlandse multinationals). Wij pleiten voor meer onderzoek”. Een echte conclusie wordt niet getrokken. Die moet de lezer zelf maar trekken. Duidelijk is dat de regering in de afgelopen tien jaren vooral voor de multinationals heeft gekozen. Ten laste van het mkb.
“Duidelijk is dat de regering in de afgelopen tien jaren vooral voor de multinationals heeft gekozen. Ten laste van het mkb”
Les 1. Lobbyen
Wat kan het mkb nou van die multinationals leren? Dat er in ons land belastingvoordelen worden toegekend aan (hoofdkantoren van) multinationals, is een gevolg van lobbyen. Lobbyisten van deze megabedrijven die de Nederlandse overheid, soms zelfs de minister-president, beïnvloeden om regels aan te passen of anders te interpreteren. Individuele mkb-bedrijven zijn niet in de gelegenheid om zelf te lobbyen wegens tijd en geldgebrek. Brancheorganisatie MKB-Nederland kan – en doet – dit voor hen. De vraag is hoe effectief dat is vormgegeven. Als je de analyse van de NOS uit 2017 moet geloven (zie eerste tabel uit het artikel), is er nog veel te verbeteren voor deze lobbyclub. Datzelfde geldt overigens ook voor LTO Nederland.
Les 2. Strategie voor de komende vijf jaar uitwerken (en ieder jaar actualiseren)
Multinationals hebben alle een strategie van drie tot vijf jaar die ieder jaar wordt geactualiseerd. Dit is de basis voor jaarlijks op te stellen begroting voor het daaropvolgende jaar. De strategie is gebaseerd op de missie en visie van het bedrijf. Deze wordt gecombineerd/verrijkt met marktontwikkelingen, productontwikkelingen, trends en eigen (commerciële) inzichten. Deze combinatie vertaalt zich naar inschattingen over de groei van het bedrijf, het aantal toekomstig aan te nemen medewerkers, verwachte en noodzakelijke investeringen.
Ook als je een klein bedrijf hebt, is het goed en zinvol om over de toekomst na te denken. Stel, je bezit een slagerij. Dan is het goed te weten welke ontwikkeling vleesvervangers doormaken. Hoe snel gaat die ontwikkeling, welke grondstoffen worden hiervoor gebruikt, zijn die grondstoffen over een paar jaar nog steeds te krijgen? Wat wordt het effect op de beschikbaarheid van vleessoorten als er drieduizend agrarische bedrijven zijn opgekocht door de Nederlandse staat?
Les 3. Volg niet alleen de trends in jouw sector, maar ook de maatschappelijke ontwikkelingen
Een multinational in voedingsmiddelen als Unilever houdt niet alleen in de gaten welke trends er voor haar producten/assortiment gelden, bijvoorbeeld de afkeer tegen producten waarin palmolie verwerkt is. Unilever kijkt ook naar de VN-agenda’s 2030 en 2050. Hoever is het met de Sustainable Development Goals (SDG’s, die door de VN worden gepromoot als de wereldwijde doelstellingen voor duurzame ontwikkeling, red.) per land waarin een multinational actief is? Als het daarom gaat, is het ene land is het andere niet. Wat voor een effect hebben deze op de vraag naar bepaalde producten of de productie daarvan? Of je nou voor- of tegenstander van SDG’s bent, je hebt ermee te maken. Pak weer het slagersbedrijf; bepaalde SDG’s zullen leiden tot schaarste van bepaalde grondstoffen en/of vleessoorten in de toekomst. Dat kan je bedrijfsmodel – als Keurslager bijvoorbeeld – behoorlijk onderuithalen. Hetzelfde geldt voor het autobedrijf dat – als gevolg van SDG’s – rekening moet houden met de teloorgang van verkopen van auto’s met een verbrandingsmotor.
Les 4. Maak gebruik van Business Intelligence en Big Data Analytics
Multinationals maken dagelijks gebruik van Business Intelligence en Big Data Analytics.
Business intelligence staat voor het verzamelen van gegevens binnen de eigen organisatie. Het kan omschreven worden als het proces van gegevens omzetten in informatie, dat vervolgens zou moeten leiden tot kennis en aanzetten tot adequate actie. Kortom, je eigen verkoopcijfers, marges, klantcontacten, inkoopvolumes en problemen met klanten en toeleveranciers analyseren. Voor grotere mkb-bedrijven zijn daarvoor specifieke softwarepakketten. Binnen het kleinbedrijf kun je volstaan met het onttrekken van gegevens uit de eigen administratie, c.q. grootboek en kolommenbalans
Big Data Analyticsstaat voor het verzamelen en geautomatiseerd verwerken van (markt-)informatie van buiten de eigen organisatie. Vroeger haalde je marktinfo uit vakbladen, de krant en televisie. Later ook van het internet. Vaak via Google. Anno 2022 is het mogelijk om via social listening software marktinformatie in bulk van social mediasites – zoals Facebook, YouTube, Instagram en Twitter – te halen. Die bulkinformatie wordt door de software gerubriceerd op een manier zoals de opdrachtgever aangeeft. De big data software analyseert duizenden tot honderdduizenden, soms miljoenen, berichten op social media over jouw bedrijf, merknaam, producten en/of diensten. Die analyses kunnen ook voor concurrenten gemaakt worden. De resultaten hieruit vertellen helder waar je staat met je bedrijf en welke zaken ondernomen kunnen worden voor meer naamsbekendheid, omzet, marge etc. Bekende multinationals die gebruikmaken van Social Listening Software zijn bijvoorbeeld alle Duitse automerken, Ahold, Unilever en Ikea. Op grond van de resultaten uit deze software kunnen ze modellen aanpassen, nieuwe marketingcampagnes opzetten of een discutabel product uit de markt halen.
Les 5. Onderhoud een adequate en geactualiseerde administratie
Wekelijkse en maandelijkse managementrapporten maken, is een standaardprocedure bij het grootbedrijf. De informatie daarvoor komt uit de (deel-)administratie en wordt bewerkt tot periodieke conclusies over een grote variëteit aan onderwerpen. Dat gaat van ziekteverzuim tot brutomarge per product en verkoopanalyses per land, segment of doelgroep. Mkb-bedrijven hoeven niet altijd zover te gaan. Een maandelijkse analyse van de gemaakte kosten en behaalde omzetten is toch wel een minimum.
Conclusies
Multinationals hebben een aantal grote voordelen ten opzichte van het mkb. De belangrijkste daarvan zijn aanmerkelijk lagere rentekosten op leningen en fiscale voordelen. Vooral in de te betalen vennootschapsbelasting. Om deze onbalans tussen de twee soorten bedrijven op te lossen, is beleid op Europees niveau nodig. Daarbij valt vanuit de EU weinig te verwachten, aangezien de geschiedenis ons heeft geleerd dat deze instantie vooral multinationals ondersteunt.
Brancheverenigingen als MKB-Nederland en LTO Nederland zullen het lobbywerk voor mkb-bedrijven nog actiever moeten oppakken. Niet alleen in Nederland, maar vooral ook in Brussel.
Het mkb kan nog wat leren van multinationals over lobbyen, strategie ontwikkelen, trendanalyses, gebruik van interne en externe big data en analyseren van financiële informatie. Dit wordt steeds belangrijker naarmate de economie meer in zwaar weer raakt. Het jaar 2023 zal aanzienlijke uitdagingen voor het mkb met zich meebrengen als het bovengenoemde opties niet meeneemt.
