Waarom lange termijndenken van ondernemers gidsen uit de huidige chaostijd maakt
In een recent gesprek met Nele Van Damme, CEO van zebrabedrijf Upgrade Estate, dat ook coöperant is van Re-story, gaf zij aan dat een zebrabedrijf als Upgrade Estate geen makkelijke tijd beleeft.
De gemaakte lange termijnkeuzes die goed zijn voor mens en planeet zijn immers niet altijd makkelijk te verenigen met de loon- en materiaalkosten. Die kosten lopen vandaag de dag zo hoog op, dat de vraag rijst of die lange termijnkeuzes niet ter discussie gesteld moeten worden. Of niet gekeken moet worden naar goedkopere oplossingen om het bedrijfsschip, waarvan zoveel gezinnen afhankelijk zijn, recht te houden.
Ze verwoordt daarmee waar heel wat ondernemers vandaag wakker van liggen. De angst overboord gooien en resoluut kiezen voor vernieuwing in een combinatie van technologie en menselijkheid lijkt alvast de beste oplossing te zijn.
Angst opgeven en groots dromen
De Italiaanse schrijver Alessandro Baricco schreef middenin de coronaperiode een essay waarin hij een vurig pleidooi houdt onze angst op te geven, gas te geven en van de crisis gebruik te maken om de oplossingen uit de twintigste eeuw definitief achter ons te laten.
“Onze agenda zou bepaald moeten worden door levenslust, niet door angst. Door verlangens en visioenen, maar in godsnaam niet door nachtmerries,” schrijft hij.
Het sluit aan bij het pleidooi dat Re-story coöperant Leo van de Voort voor verbeeldingskracht en moed houdt. En bij de oproep van de Britse schrijfster en filosofe Lola Olufemi die zei dat onze verbeeldingskracht ons belangrijkste wapen is ‘voor na corona’ en dat we groots moeten durven dromen.
Makkelijker gezegd dan gedaan
Wellicht denken veel ondernemers dat schrijvers en filosofen makkelijk praten hebben. Of reageren ze dat een andere toekomst, met een economie die meer belang hecht aan stakeholders en een combinatie van welvaart, welzijn en welbevinden, een mooie illusie is. Omdat het hier en nu is, dat hun onderneming gered moet worden. En dat visioenen en verbeeldingskracht hun bedrijf niet zullen helpen om te overleven. Dat ze nu behoefte hebben aan omzet en klanten om de rekeningen te betalen. Ze willen het water uit hun boot hozen en het lek dichten, zodat ze snel weer verder kunnen varen.
En dat is heel begrijpelijk.
Richting duurzame transitie
Tegelijk moeten we, volgens ons bij Re-story, blijven benadrukken dat ze juist nu een uitstekende kans krijgen om te kijken of de richting waarin ze varen wel de juiste is. Dat ze inderdaad moeten beletten dat de boot zinkt, maar tegelijkertijd kunnen ze besluiten of ze met diezelfde boot wel verder willen. De boot herstellen en niet in de juiste richting varen, is immers een garantie om nieuw onheil over zich af te roepen. De juiste richting is volgens ons niet die waarin het gros van de ondernemersboten de jongste decennia aan het varen was: die van almaar meer groei die voor ongekende schade zorgt bij de mens en de planeet. Neen, de juiste richting is die van de duurzame transitie.
Kiezen voor een echte ‘reset’, met andere producten en diensten, met een economie die door een andere bril wordt bekeken en met regeneratieve landbouw, wordt door sommige doeners in de praktijk gebracht, maar hun inspirerende voorbeelden worden zeker nog niet door iedereen gevolgd.
Nochtans is dat een keuze die zich opdringt. Waarom? Omdat al van voor de corona- en energiecrisis duidelijk was dat ondernemingen, na alle inspanningen die ze leverden voor de digitale transformatie, nu alles op alles moeten zetten voor een duurzame transitie. En dat is nu eenmaal een lange termijndoelstelling, die vraagt om langetermijndenken.
Met andere woorden: hozen en lekken dichten is belangrijk, maar tegelijkertijd mogen organisaties het roer niet uit het oog verliezen. Ze moeten in de richting van de veilige haven van een nieuwe economie varen en niet terugvaren naar de loutere cijfereconomie, want dan riskeren ze dat binnen de kortste keren een nieuw lek in hun boot wordt geslagen.
Het vraagt, zoals Jan Rotmans en Re-story-kompaan Mischa Verheijden in ‘Omarm de Chaos’ schrijven, moed, lef en leiderschap om de toekomst naar voren te halen en de crisis aan te grijpen om versneld veranderingen door te voeren.
Uit onderzoek blijkt dat slechts 5 tot 10% van de (middel)grote bedrijven transformatief is, 15 tot 20% is proactief en de overige 70 tot 80% is actief of reactief. Een transformatief bedrijf is een bedrijf dat signalen van buiten oppikt en snel door vertaalt naar nieuwe concepten en verdienmodellen. Proactieve bedrijven zijn ook naar buiten gericht, maar hebben moeite de externe signalen door te vertalen naar nieuwe concepten en verdienmodellen.
De grootste groep, bestaande uit (re)actieve bedrijven, wacht voornamelijk af, probeert af en toe iets nieuws of doet juist helemaal niets nieuws. Deze groep afwachtende bedrijven gaat de transitie niet overleven. Een transitie is een evolutionaire revolutie, het is een Darwiniaans proces van afsterven of overleven. In de kantelfase van de huidige transitie sneuvelen veel van die afwachtende bedrijven. Het zijn dan ook niet de grootste en slimste, maar de meest wendbare en veerkrachtige bedrijven die overleven.
Het kan wél anders
Een voorbeeld uit de toeristische sector illustreert dat omdenken mogelijk is. In Brugge, een van de belangrijkste toeristische trekpleisters van Europa, lijken alle eerdere klachten over een toeristische overrompeling vergeten. Schepen van financiën en Vlaams parlementslid Mercedes Van Volcem maakte een herstelplan bekend om opnieuw zo snel mogelijk acht miljoen bezoekers te ontvangen. In dat plan gaat het enkel over cijfers en omzet. Niet over het welbevinden van de toeristen. Niet over het welzijn van de bewoners van de stad. Niet over de ecologische schade die het massatoerisme aanricht. De toeristische jaaromzet van 700 miljoen euro voor de binnenstad moet zo snel mogelijk opnieuw worden gehaald. De stad maakt een miljoen euro vrij om het bezoek te reactiveren. Om promotie te maken in binnen- en buitenland. Met andere woorden: om zo snel mogelijk terug te keren naar de situatie van voor corona.
Amsterdam kiest voor een heel andere, toekomstgerichte aanpak en dat vertaalt zich in het project Amsterdam Circulair, dat gebaseerd is op het donutmodel van de Britste econome Kate Raworth. Een toekomstgericht plan dat niet enkel over omzet en cijfers praat, zoals vóór de coronacrisis, maar redeneert vanuit een andere invalshoek. Een plan met een andere insteek voor toerisme.
Ook topinvesteerders zeggen het
Meer dan naar de ideeën en oproepen tot daadkracht en verbeelding van schrijvers als Barrico en Olufemi te luisteren, zullen ondernemers wellicht geneigd zijn te luisteren naar wat topinvesteerder Marc Andreessen over de huidige crisis te vertellen heeft.
“We moeten ons geld – en geld is, in tegenstelling tot een perceptie die bij velen leeft, inderdaad in overvloed beschikbaar – niet gebruiken om te proberen een versleten systeem in stand te houden. Te veel geld, energie en aandacht gaat uit naar het redden van de status quo en van het overeind houden van wat allang op instorten stond. Het is nu tijd om innovatief en ambitieus te bouwen aan een nieuw systeem,” zo zegt hij.
Verlangens en visioenen zijn dus niet alleen de grondstof van zogezegd ‘softe’ dichters, schrijvers en filosofen, ze leven ook volop bij een zogenaamd ‘harde’ economist en investeerder als Andreessen.
Zowel de beslissing van het Amsterdamse stadsbestuur als de woorden van topinvesteerder Andreessen zijn een duidelijke indicatie dat van ondernemers wordt gevraagd op de lange termijn te denken. Om te werken met toekomstscenario’s die systemisch kijken naar zowel economische als sociale aspecten. Dat is wat wij bij Re-story zebrabedrijven noemen.
Bedrijven die zowel de lekken in hun boot dichten zodat ze op korte termijn niet zinken, als koers blijven zetten naar de betekeniseconomie. Zo kunnen ondernemers de gidsen zijn die de uitweg tonen uit het chaotische labyrint waarin we ons vandaag bevinden.
