Liggen nekslagen voor het mkb op de loer?
De (ondoordachte) gevolgen van EU-WEF-initiatieven
In 2019 sloten de VN een overeenkomst met het WEF voor de gezamenlijke uitvoering van Agenda 2030 en daarmee de zeventien Sustainable Development Goals (SDG’s). Deze moeten een eind maken aan onder meer ongelijkheid, klimaatverandering en armoede. Uitvloeisel hiervan is de nieuwe EU-wetgeving voor implementering van maatschappelijk verantwoord investeren (ESG). Deze heeft nogal wat (ondoordachte) gevolgen. Het wachten is op nieuwe EU-WEF-initiatieven, waarmee ook het mkb direct wordt geraakt.
Doormeten met ESG
ESG is een afkorting voor Environmental, Social en Governance principes (Milieu, Maatschappij en Governance), waarmee de duurzaamheid van bedrijfsactiviteiten of een belegging wordt gemeten. De principes komen uit het VN-rapport Who Cares Wins (2004) en zijn uitgewerkt in een systeem waarin het bedrijfsleven verantwoordelijkheid aflegt aan ‘stakeholders’ (WEF). Inmiddels zijn deze ESG’s door de EU omgezet in regelgeving.
De ESG-milieucriteria gaan over de prestaties van een bedrijf op het gebied van milieu, bijvoorbeeld afval, milieuverontreiniging, broeikasgassen, ontbossing en klimaatverandering. De sociaal-maatschappelijke ESG-criteria kijken hoe een bedrijf zijn mensen behandelt. Bijvoorbeeld het beheer van het menselijk kapitaal, diversiteit en gelijke kansen, werkomstandigheden, gezondheid en veiligheid. De ESG Governance-criteria tenslotte, onderzoeken hoe een bedrijf bestuurd wordt. Bijvoorbeeld beloning van zijn leidinggevenden, belastingpraktijken en -strategie, corruptiebestrijding en omkoping en brede diversiteit en structuur. Voldoet een bedrijf of belegging niet of onvoldoende aan de ESG-normering, dan kan dat ingrijpende gevolgen hebben.
ESG staat niet op zichzelf. De drie ESG-principes zijn volgens dit artikel van de Amerikaanse Harvard University ook gebaseerd op de Sustainable Development Goals (SDG) van de Verenigde Naties zoals vastgelegd in de VN Agenda 2030.
Wat zijn SDG’s?
Om ESG-principes, -uitdagingen en -risico’s te snappen, moet je dus ook weten wat Sustainable Development Goals (SDG’s) en Agenda 2030 inhouden. De SDG’s van de Verenigde Naties gaan over een aantal basisprincipes. Doel is dat deze in 2030 overal ter wereld gelijk zijn.
- Geen armoede
- Geen honger
- Een goede gezondheid voor iedere wereldburger
- Hoge kwaliteit van scholing
- Gelijke behandeling van de geslachten, c.q. seksuele voorkeuren
- Schoon water en hygiëne
- Betaalbare en schone energie
- Fatsoenlijk werk en economische groei
- Degelijke infrastructuur en innovatie
- Ongelijkheden tussen landen opheffen
- Hebben van toekomstbestendige en ‘inclusieve’ steden
- Maatschappelijk en milieutechnisch verantwoorde voedselproductie en -consumptie
- Onmiddellijke actie om klimaatverandering te stoppen
- Alle zeeën en oceanen van de wereld duurzaam behandelen
- Beschermen van biodiversiteit, duurzame landbouw en veeteelt
- Vreedzame en ‘inclusieve’ samenlevingen, vrij van oorlogen
- Het opzetten van een mondiale samenwerking om al deze punten te realiseren
Via de implementatie van ESG’s in het bedrijfsleven moeten bedrijven dus mede invulling geven aan de zeventien bovengenoemde SDG’s van de Verenigde Naties.
De rol van het WEF bij de realisering van de SDG’s van de Verenigde Naties
Als je die zeventien ultra-ambitieuze VN-doelen bekijkt, zijn er nog slechts acht jaar om die VN 2030 Agenda te realiseren. Dan heb je als wereld een hoog werktempo nodig.
De noodzaak tot een hoger tempo werd in 2018 gezien door het WEF en op 13 juni 2019 omgezet in een samenwerkingsovereenkomst tussen het WEF en de VN. In die overeenkomst neemt ‘praatclub’ WEF de verantwoordelijkheid op zich voor het organiseren van de financiering van deze mondiale megaoperatie. Dat is denkbaar via de WEF-relaties met de leiders van de EU, ECB en VS. Maar ook bijvoorbeeld met de CEO van BlackRock. Een aantal van die leiders zitten (Lagarde, Georgieva, Fink), of zaten (Von der Leyen) in de Raad van Commissarissen van het WEF.
Behalve de financiering regelen voor de VN 2030 Agenda, werkt het WEF – volgens haar eigen website actief mee aan deze VN-doelstellingen;
- Het activeren van de private sector – bedrijven en burgers – om in 2050 een CO2-neutrale wereld te hebben
- Het organiseren van systemen om pandemieën een halt toe te roepen
- Het bevorderen van digitalisering in de wereld, in lijn met de ideeën over de Vierde Industriële Revolutie zoals uitgewerkt door het WEF. Onder andere het besturen van samenlevingen met digitale middelen (digitaal paspoort, QR-codes en CBDC’s)
- Het realiseren van gendergelijkheid en het bevorderen van vrouwenemancipatie, waaronder het plaatsen van meer vrouwen in maatschappelijke en private machtsposities
- Het aanpassen van onderwijssystemen in lijn met de vierde industriële revolutie
- AI integreren in het onderwijs.
De rol van het WEF en de EU bij het realiseren van de ESG’s
In samenwerking met de Boston Consulting Group bracht het WEF in maart 2020 – drie maanden voor het uitbrengen van het boek The Great Reset – het rapport Harnessing the Pace of Change in ESG uit. Daarin staat een opsomming van de verplichtingen voor bedrijven om aan de VN ESG-doelstellingen te voldoen.
De EU bleek vervolgens bereid om hiervoor in juni 2020 speciale wetgeving te ontwikkelen. Niet vreemd; EU-voorzitter Ursula von der Leyen was tot haar benoeming als EU-voorzitter lid van de Raad van Commissarissen van het WEF.
Het bovengenoemde WEF-rapport pleit vervolgens voor een versnelde invoering van een aantal maatregelen binnen grote – multinationale – bedrijven, waarmee de risico’s op waardedaling en winstafname worden gereduceerd. In een later stadium moeten ook kleinere bedrijven deze principes gaan toepassen.
De werking en uitleg over de maatregelen zijn in een apart WEF-rapport vastgelegd dat hier te vinden is. Ook dit rapport verwijst weer naar de SDG’s van de VN als basis voor de ESG-richtlijnen en wetgeving. Tot de wettelijk te nemen ESG-maatregelen horen 22 kernactiviteiten.
Enkele van de 22 ESG-kernactiviteiten waarover bedrijven moeten rapporteren;
- Opzetten van een ESG-comité in een bedrijf dat alle ESG-kernactiviteiten en KPI’s bewaakt en controleert
- Opzetten van een anti-corruptie eenheid in het bedrijf en het opleiden van managers in het herkennen en bestrijden van corruptie
- Opzetten van een raamwerk van waaruit periodiek gerapporteerd wordt over (digitale) risico’s, overtredingen van privacyregels et cetera.
- Periodieke rapportage over CO2-emissies van het bedrijf, zowel vanuit het primaire proces (productie) als het secundaire proces (gedrag van werknemers)
- Periodieke rapportage overige schadelijke uitstoot
- Maatregelen die het bedrijf neemt om tegemoet te komen aan de Zero CO2-norm van de VN tegen 2050
- Analyses over de loonverschillen tussen mannen en vrouwen in vergelijkbare functies
- Analyses van de lonen in het bedrijf ten opzichte van cao’s, vergelijkbare bedrijven et cetera.
- Aantal vierkante meter aan land dat het bedrijf gebruikt voor haar activiteiten en de jaarlijkse toe- of afname van dat gebruik
- Welke beschermde dier- en plantensoorten zich op het bedrijfsterrein bevinden en welke daarvan door de activiteiten worden bedreigd.
De EU komt met formele ESG-richtlijnen en wetgeving
Naast de geformaliseerde samenwerking tussen de VN en het WEF (2019), is de EU door het WEF actief bewerkt over de voorbereiding van nieuwe verordeningen, financieringsstructuren en ESG-voorzieningen. Een overzicht van relevante EU ESG-plannen is hier te vinden.
Dat de EU zich laat inspireren door het WEF voor de nieuwe ESG-wetgeving is ook niet vreemd; het WEF bedacht de opzet hiervoor in overleg met de Big 4 accountantskantoren; Deloitte, EY, KPMG en PwC. Daarmee hebben de EU een fraaie ‘accountability’-basis en de accountants een mooi nieuw verdienmodel; bedrijven controleren op naleven van de ESG-regelgeving.
De EU heeft de afgelopen maanden een groot aantal vormen van regelgeving voor ESG-verplichtingen aangekondigd. De belangrijkste daarvan is Verordening 2020/852. Volgens KPMG geldt deze nieuwe EU-wetgeving vanaf het boekjaar 2024 voor alle in de EU gevestigde ondernemingen die – in totaal, dus inclusief werkmaatschappijen – aan minimaal twee van de volgende drie criteria voldoen;
- Minimaal 250 werknemers
- Minimaal 40 miljoen euro omzet
- Minimale balanswaarde van 20 miljoen euro
Het raamwerk dat het WEF heeft ontwikkeld met de Big 4 Accountants voor bedrijven voor ESG-wetgeving, is te vinden in dit WEF-rapport.
Wat zijn de economische consequenties?
De kruisbestuiving tussen de VN, het WEF en de EU heeft geleid tot een nieuwe set ESG-regels en wetten waarmee het bedrijfsleven centraal aangestuurd kan worden op milieu, maatschappelijke verantwoordelijkheden en fatsoenlijk management. Een soort planeconomie uit de tijd van de USSR. Hiermee wordt – volgens ‘praatclub’ WEF – een duidelijk (wettelijk) kader gegeven voor zijn principe van ‘stakeholder capitalism’. De EU is feitelijk het eerste economische bolwerk ter wereld dat volledige invulling geeft aan de WEF-ideologie. De VS is er nog mee bezig.
De eerste versie van deze regelgeving trad in januari 2023 in werking voor bedrijven van boven de vijfhonderd werknemers. Verwacht mag worden dat deze wetgeving op termijn voor steeds meer bedrijven – ook de kleinere – gaat gelden.
Regelgeving die zover gaat als in de EU-verordeningen en richtlijnen beschreven, zijn zeer omvangrijk en kostbaar. Dat zal op termijn de meeste mkb-bedrijven in Europa laten verdwijnen door (gedwongen) fusies en overnames. Maar ook grotere ondernemingen gaan hiermee werk en kosten krijgen, waardoor de concurrentiepositie van de EU ten opzichte van de VS en Azië verder achteruit holt. Dat kan veel Europese banen gaan kosten.
Wat zijn de gevolgen voor mkb en maatschappij?
Volgens EU-definities bestaat het mkb uit bedrijven tussen de tien en 250 werknemers. Deze groep valt voorlopig niet onder al die nieuwe WEF-EU-wetten.
De praktijk in de overnamemarkt is helaas anders. Ik ken enkele bedrijven met minder dan 250 werknemers die momenteel in een overnameprocedure zitten. De vraag van de kopende partij in hoeverre zij de ESG-regels geïmplementeerd hebben ligt al op tafel. Het feit dat ze – zoals de meeste bedrijven van deze omvang – hier niets aan hebben gedaan, wordt gebruikt om de overnameprijs te drukken. Volgens Duits onderzoek gaat het al langer de verkeerde kant op met mkb en familiebedrijf. In de Länderindex Familienunternehmen 2022 zakte Nederland in de EU van plaats vier naar negen als vestigingsklimaat voor het mkb en familiebedrijf.
Ondanks dat de EU (nog) geen ESG-wetgeving voor het mkb heeft afgekondigd, merkt het mkb dus de effecten hiervan al degelijk. Bij overnames bijvoorbeeld. Het is wachten op nieuwe EU-WEF-initiatieven, waarmee ook het mkb direct wordt geraakt. Dat zal niet alleen bijdragen aan het verdwijnen van het mkb uit de EU, maar ook leiden tot heel andere maatschappelijke verhoudingen en meer maatschappelijke onrust. Denk bijvoorbeeld aan de effecten van deze ontwikkeling op cao’s. Cao’s zijn bedoeld om collectieve arbeidsvoorwaarden af te spreken voor bepaalde branches van – voornamelijk – mkb-bedrijven. Met het verdwijnen van het mkb verdwijnen ook de cao’s. Die worden vervangen door directe collectieve afspraken met multinationals. Daarmee verliezen ook vakbonden en mkb-organisaties hun bestaansrecht en wordt Nederland een paradijs voor aandeelhouders van beursfondsen. Geen wenselijke ontwikkeling.
