Economie en ondernemen

Hoe gaat het met de welvaart in ons land?

FotoiStockphoto

Hoe welvarend is Nederland anno 2023 en hoe zal onze welvaart zich in de toekomst ontwikkelen? Waar staan we ten opzichte van andere EU-landen? Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) brengt hierover ieder jaar een bijzonder lijvig rapport uit met als basis de zeventien Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties. De volledige editie van het CBS-rapport voor 2023 is hier te vinden. Aangezien de volledige versie overweldigend veel informatie bevat, staan in dit artikel alleen de meest opvallende uitkomsten.

Waaruit bestaat Brede Welvaart?

De Monitor Brede Welvaart van het CBS is afgeleid van de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties. Deze beschrijft de brede welvaart van Nederlanders (‘hier en nu’), de gevolgen van ons huidige welvaartsniveau voor de brede welvaart van onze volgende generaties (‘later’) en voor mensen in andere landen (‘elders’). Ook geeft de monitor weer hoe de brede welvaart is verdeeld over bevolkingsgroepen. 

Voor de Nederlandse regering is deze VN-agenda al jaren een van de belangrijkste prioriteiten voor nieuw beleid (wet- en regelgeving), aldus het CBS.

Nederlandse welvaart in het hier en nu (2023)

Het CBS beschrijft de huidige welvaart aan de hand van acht thema’s, die dus afgeleid zijn van de zeventien SDG’s van de VN: subjectief welzijn, materiële welvaart, gezondheid, arbeid en vrije tijd, wonen, samenleving, veiligheid en milieu.

De brede welvaart ‘hier en nu’ heeft zich in de trendperiode (2015-2022) overwegend positief ontwikkeld. Dit is te zien in onderstaand wiel met de brede-welvaarttrends. De binnenste ring van de brede-welvaarttrends (BWT) geeft informatie over de trend tussen 2015-2022. De buitenste ring geeft de verandering in het laatste verslagjaar (2022) ten opzichte van het voorgaande jaar (2021).

“De Nederlandse samenleving als geheel blijkt in 2022 minder te floreren dan eerder het geval was. Dat komt vooral door afgenomen vertrouwen in instituties, fors afgenomen participatie in vrijwilligerswerk en minder contact met familie en buren (vermoedelijk door lockdowns)”

De belangrijkste conclusies uit onderstaand wiel;

Binnen de top 5 van EU-landen met het hoogste besteedbare inkomen staat Nederland op de vijfde plaats. Onder Luxemburg, Denemarken, Zweden en Finland.

• Met de gezondheid van Nederlanders gaat het ronduit slecht, in verhouding tot andere EU-landen en voorgaande jaren. Vooral het aantal gemiddelde jaren in goede gezondheid leven nam met drie jaar af voor zowel mannen als vrouwen ten opzichte van 2020. Wat betreft gezonde levensverwachting scoren Nederlandse vrouwen een belabberde achttiende plaats (van de 27). Daarmee scoren we (ver) onder Zweden (1^e), Malta (2^e) en Italië (3^e). De Nederlandse vrouw scoort hierbij bijna gelijk aan vrouwen uit Roemenië (17^e) en Kroatië (ook een 18^e plaats). Belangrijke oorzaken zijn overgewicht en psychische problemen.
• Qua arbeid en vrije tijd deden we het prima, tot aan 2022. Nederlanders hebben relatief veel vrije tijd ten opzichte van de gewerkte uren en andere EU-lidstaten. Binnen de EU staat ons land op de zesde plaats. Onder andere Finland, Denemarken en Ierland scoren beter.
  
  

• Op de gebieden Wonen, Veiligheid en Milieu zien we tot 2022 een stabiel en licht positief beeld.
• De Nederlandse samenleving als geheel blijkt in 2022 minder te floreren dan eerder het geval was. Dat komt vooral door afgenomen vertrouwen in instituties, fors afgenomen participatie in vrijwilligerswerk en minder contact met familie en buren (vermoedelijk door lockdowns).

Hoe ziet de toekomst van Nederland er uit?

De Nederlandse samenleving staat voor grote uitdagingen. De fundamentele keuzes die mede worden gemaakt onder grote druk van de gezamenlijke VN– en EU-agenda’s 2030 voor klimaat en energie, stikstof en natuurbehoud, woningbouw, armoedebestrijding, sociale inclusie, innovatie en concurrentiekracht, zijn medebepalend voor onze toekomst.

In de CBS-analyse ziet dat er voor de toekomst zo uit:

De positieve ontwikkelingen voor ‘later’ zijn:

• Een verwachte stijging van het gemiddelde vermogen van Nederlandse huishoudens
• Verbeteringen in het opgestelde vermogen aan hernieuwbare energie (= aanmerkelijk meer zonnepanelen en windmolens dan nu het geval is)
• Reductie van het stikstofoverschot
• Toename van het aantal gewerkte uren per jaar per inwoner
• Toename in het percentage hoogopgeleide werknemers (hbo-universiteit)
• Forse toename van het vertrouwen van burgers in elkaar en in de onderlinge samenwerking

Negatieve ontwikkelingen voor de toekomst zijn:

• Een afname van het ‘economisch kapitaal’ van ons land: de machines en werktuigen, ICT, het kenniskapitaal en de infrastructuur die nodig zijn voor het opbouwen van materiële welvaart en het genereren van economische groei zullen afnemen. Het gaat hier om afname van fysieke kapitaalgoederen die vooral voor het economisch proces van belang zijn. Schuld wordt gezien als negatief economisch kapitaal. Deze schulden zijn explosief gestegen in de periode van los monetair beleid door de ECB, waaronder de rente naar 0 procent en het jarenlange bijdrukken van geld zonder dat daar economische groei tegenover stond.
• Een verdere toename van de schuld per huishouden in Nederland (zie grafiek hieronder). Ons land staat op nummer 1 in de hele EU voor de omvang van schuld per huishouden. Vooral door de hoge hypotheekschulden. Als er in de EU een nieuwe financiële crisis komt, zal dat voor de Nederlandse huishoudens dus het allerspannendst worden.

FotoTabel Schulden van huishoudens en bedrijven in de EU in % van bnp (Rabobank)

• Een verdere afname van de levensverwachting voor Nederlandse mannen en vrouwen
• Een verdere (5,6 procent) afname van het vertrouwen in Nederlandse instituties en politiek

Op welke punten scoort Nederland beter – of minder – dan andere EU-landen?

Het jaarlijkse CBS-onderzoek houdt ook bij hoe ons land scoort ten opzichte van andere EU-landen. Daaruit blijkt dat ons land het toch prima doet in verhouding tot vele andere lidstaten (groen). Eerlijk gezegd zijn we dat al vele jaren gewend.

Met name bij de volgende onderdelen van nationale welvaart staan we bovenaan de EU-ranglijsten;

Alleen op de gebieden ‘wonen’ en ‘veiligheid’ staat Nederland onderaan de Europese ladder. Wonen in ons land werd onbetaalbaar. Vooral voor starters. Verder behoort Nederland tot de EU-landen met de meeste slachtoffers van misdrijven en is daarmee een van de gevaarlijkste EU-landen geworden. Ook is de trend van vertrouwen in instituties (politie, rechters en Tweede Kamer) negatief, aldus het CBS. Dat kan te maken hebben met de verruwing van de samenleving.

Brede welvaart ‘elders’

Het CBS onderzoekt ook de effecten van de keuzes die de politiek ‘hier en nu’ maakt. Wat leveren die in andere landen (‘elders’) aan positieve effecten op? In het wiel met de brede-welvaarttrends ‘elders’ staan de stromen van inkomens en hulpbronnen van Nederland naar het buitenland. De monitor besteedt bijzondere aandacht aan de 46 armste landen in de wereld, de least developed countries (LDC’s). Tien van de twintig indicatoren wijzen op stijgende brede welvaart in die andere landen, met dank aan de Nederlanders.

De brede welvaart ‘elders’ stijgt overweldigend door Nederlandse beleidskeuzes. Het vergroten van de welvaart in andere landen is wellicht de grootste verdienste van Nederlands beleid van de afgelopen jaren.

Het CBS laat helaas na te becijferen hoeveel die hulp aan andere landen ten koste gaat van de Nederlandse welvaart. Een voorbeeld: in onderstaand wiel staat dat de invoer van goederen uit het buitenland per Nederlandse inwoner is verviervoudigd sinds 1995. Goederen die vooral uit China en de rest van Europa afkomstig zijn en waarvan een groot deel eerder in ons eigen land geproduceerd werd. Hoeveel banen en verlies van bnp heeft dat gekost? Daarover lezen we helaas niets.

Vooral de Amerikaanse continenten blijken enorm te zijn geholpen door Nederland. De invoer van producten uit de Verenigde Staten en Zuid-Amerika nam een onvoorstelbare vlucht. Meer dan het vijfvoudige per inwoner in Nederland sinds 1995. Ook dat ging weer (deels) ten koste van wat we eerder zelf in ons eigen land produceerden.

Nederland blijkt ook in de hoogste regionen van de EU te zitten met hulp aan het buitenland, aldus het rapport. Interessant is te weten hoe de belastingbetaler dit ziet als dit feit meer algemeen bekend zou zijn.

Verdeling van welvaart over leeftijdsgroepen

Het is toch wel een beetje schrikken als je kijkt hoe de welvaart over leeftijdsgroepen is verdeeld. Het slechtste af zijn de mensen in de leeftijd tussen 25 en 35. Belangrijke reden hiervoor is de verziekte woningmarkt in ons land. Ook jongeren met een goede opleiding en baan kunnen nauwelijks passende woonruimte vinden door de extreme prijzen op de woningmarkt. 

Direct daarna komt de leeftijdsgroep onder de 25 jaar. Die ervaart minder welvaart dan andere leeftijdsgroepen. Ook daar speelt de kwaliteit van de woonsituatie een hoofdrol, naast onvrede over de kwaliteit en hoeveelheid vrije tijd.

De leeftijdsgroep 45 tot en met 65 ervaart relatief de meeste welvaart. De kwaliteit van de woning en van de vrije tijd hebben zij op orde.

Conclusies

Met de actuele welvaart en welvaartsontwikkeling – gemeten met de EU-brede systematiek volgens de VN Sustainable Development Goals (SDG’s) – zit Nederland nog in de kopgroep van Europa. Maar er zijn bedreigingen voor de toekomst. Deze blijken vooral uit onderstaande opsomming van onderwerpen waarin ons land slechter scoort dan in het verleden of de rest van de EU.

Ten opzichte van het verleden en/of  andere EU-lidstaten scoort Nederland met welvaart lager op:

• Kwaliteit, beschikbaarheid en prijzen van woningen
• Veiligheid/criminaliteit in de maatschappij. Het aantal slachtoffers van misdrijven is gestegen.
• Gezonde levensverwachting van mannen, maar vooral vrouwen.
• Groei van schulden per huishouden
• Vertrouwen in de Nederlandse instituten zoals politie, rechtspraak en Tweede Kamer
• Ontwikkeling – c.q. afname – van het economisch kapitaal in ons land (machines, werktuigen, de ICT, het kenniskapitaal en de infrastructuur voor het opbouwen van materiële welvaart en het genereren van economische groei). Dit is zorgelijk voor de toekomstige economische ontwikkelingen van ons land
• De leeftijdsgroepen onder de 25 jaar en van 25-35 jaar ervaren een lager welvaartsniveau dan de leeftijdsgroep 45-65 jaar oud. Dat heeft te maken met de hoeveelheid en kwaliteit van de vrije tijd en met huisvesting.

Tot slot valt op dat Nederland in belangrijke mate bijdraagt aan de welvaart van het buitenland. Niet alleen in de 46 armste landen van de wereld, maar vooral ook in Noord- en Zuid-Amerika. De import van goederen vanuit Amerika is de afgelopen 25 jaar verveelvoudigd.

Al met al biedt het CBS-rapport voldoende aanknopingspunten voor het aanscherpen van politieke keuzes. Vraag is hoeveel politici dit jaarlijkse werk van het CBS lezen en in hoeverre dat tot nieuwe inzichten leidt. Het vertrouwen in de politiek is niet voor niets zo laag.

interessant artikel?