De grootste risico’s voor de wereldeconomie en -vrede
Blijft ‘Brussel’ blinde marionet van VS?
Met hun IT-platform Aladdin bezit het geroemde en ook verguisde BlackRock de meeste geopolitieke informatie over de wereldontwikkelingen. De data hieruit worden onder andere gekocht door de Europese Centrale Bank (ECB), de Federal Reserve Bank (FED) en vele regeringen wereldwijd. BlackRock gebruikt het ook voor hun geopolitieke risico-dashboard om maandelijkse updates te geven over de grootste bedreigingen voor de wereldeconomie en wereldvrede. In deze BlackRock-samenvatting van de mondiale ontwikkelingen en de tien grootste risico’s ben ik het oneens met de stelling dat binnen de EU nu meer eenheid heerst. ‘Brussel’ blijft nog steeds een blinde marionet van de VS.
Er wordt een nieuwe wereldorde gecreëerd
Een nieuwe wereldorde krijgt vorm. De oorlog in Oekraïne en de concurrentie tussen de VS en China leidden tot versnippering van de wereldmacht die eerder alleen door de VS werd bepaald. De VS is die macht aan het kwijtraken en dat zien we door de opkomst van nieuwe geopolitieke blokken.
De afgelopen jaren vond een dramatische vermindering plaats van de samenwerking tussen de grootmachten VS en China. Het Westen – dat vroeger domineerde – raakt steeds meer geïsoleerd van de rest van de wereld, naarmate het krampachtiger oude structuren in stand probeert te houden. De VS wil nog steeds haar hegemonie overeind houden door met dreigementen, oorlogen en boycots de andere – opkomende – machtsblokken te domineren. Daarin laat de EU zich meeslepen als ‘bondgenoot’. Geen verstandige keuze van mevrouw Von der Leyen en haar aanhang.
Historisch gezien hebben geopolitieke gebeurtenissen altijd slechts een kortstondige impact gehad op markten en economieën, aldus BlackRock. Hierin is verandering gekomen door een meer volatiel – en instabiel – regime onder aanvoering van de VS. BlackRock ziet nu veel meer geopolitieke en structurele marktrisico’s met directe en langdurige gevolgen. Gebrek aan samenwerking tussen de nieuwe machtsblokken belemmert de economische efficiëntie en vergroot het risico op een mondiale escalatie die met wapens uitgevochten gaat worden.
Westerse wereld kiest voor de ‘Woke’ samenleving onder regie van de VS
Om bovenstaande uitdagingen het hoofd te bieden, hebben de leiders van de westerse wereld gekozen voor het concept van de ‘Woke’ samenleving. Dat behelst een combinatie van streven naar duurzame ontwikkeling van onze planeet – People Planet Profit – met een meer centraal geleide samenleving waarin democratie merkbaar verder wordt afgebroken. We zagen die afbraak fors optreden tijdens corona, maar ook nu is het fenomeen wekelijks zichtbaar: nieuwe wetsvoorstellen en geopolitieke initiatieven vanuit de VS en de EU waarmee de vrijheid van het individu verder wordt ingeperkt.
Risico 1. NAVO (VS) – Rusland conflict
De Russische invasie van Oekraïne is het grootste, meest gevaarlijke militaire conflict in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. De Russische president Vladimir Poetin slaagde niet in zijn aanvankelijke plan de Oekraïense soevereiniteit te vernietigen door de grootscheepse steun van de VS en de EU aan Oekraïne. Oekraïne heroverde met die steun een aanzienlijk gebied in het zuiden en noordoosten, hoewel de voortgang op het slagveld is vertraagd en Rusland weer een lenteoffensief lijkt voor te bereiden. Tactiek van Rusland is het aantal aanvallen op de energie-infrastructuur en de burgerbevolking van Oekraïne te verhogen. Een schikking of zelfs een staakt-het-vuren lijkt voorlopig onwaarschijnlijk, aangezien de VS heeft aangegeven alleen een overwinning op Rusland te accepteren. In plaats van bemiddelen zien we een steeds verder uitbreidend conflict waarin toenemend zwaardere wapens worden ingezet. Europa en de EU lijken daarvan, naast Oekraïne zelf, de primaire slachtoffers te worden. Zowel economisch als humanitair gezien. De leiding van de EU is echter op de hand van de VS en niet op die van haar eigen bevolking, aldus de Amerikaanse hoogleraar economie Jeffery Sachs. Dat ziet Sachs als een historische fout. Het grootste risico op een instorten van de wereld(economie) speelt zich dus weer in Europa af, aldus de inzichten van BlackRock en professor Sachs.
Risico 2. Strategische concurrentie tussen de VS en China
Het neerhalen van een Chinese surveillanceballon door de VS wijst op toenemend wantrouwen en structurele spanningen tussen de VS en China. Het toont ook de kwetsbaarheid van pogingen om een bodem onder de relatie te leggen, zoals presidenten Biden en Xi onlangs probeerden tijdens de laatste G-20 ontmoeting. Taiwan is daarnaast een belangrijk vlampunt. BlackRock ziet op korte termijn geen militaire actie, maar verwacht dat het risico in de loop van dit jaar toeneemt. China kan ondertussen stappen nemen om de druk op Taiwan te verhogen.
Risico 3. Grote cyberaanvallen
Het Aladdin-platform van BlackRock signaleert dat het tempo van cyberaanvallen zal toenemen naarmate het conflict tussen Rusland en Oekraïne langer duurt. Doelwitten zullen kritische overheidsnetwerken zijn en netwerken in de particuliere sector, waaronder die van banken. Ook zal de bredere IT-infrastructuur kwetsbaar voor hacking en spionage zijn. Aanvallen nemen toe in reikwijdte, schaal en verfijning. De Amerikaanse regering dringt – ook bij de EU – aan op hogere beschermingseisen. Herhaaldelijke aanvallen kunnen aanzienlijke schade en verstoringen veroorzaken die zouden kunnen overslaan naar de financiële markten en de economie.
“De militaire samenwerking tussen Iran en Rusland en steun voor militante groeperingen in de regio verergeren de spanningen met de VS. Hoe sneller Iran in staat is een nucleair wapen te produceren en in te zetten, hoe hoger de waarschijnlijkheid van militaire actie van de VS tegen Iran”
Risico 4. Verdere en versnelde technologische ontkoppeling tussen de VS en China
Strategische concurrentie tussen de VS en China zal wereldwijde ontkoppeling van economieën bevorderen, aangezien beide landen gericht zijn op het stimuleren van de eigen autonomie, het verminderen van onderlinge afhankelijkheid en de ontkoppeling van hun technische sectoren. We zien ongekende Amerikaanse exportbeperkingen voor halfgeleiders naar China. Een probleem waarmee China snel korte metten zou kunnen maken door het integreren van Taiwan binnen de Chinese economie. Taiwan is immers de grootste leverancier van halfgeleiders ter wereld. De VS is daarnaast koortsachtig bezig om haar eigen industrieën weer op te bouwen met de financiële middelen die worden vrijgemaakt via de nieuwe Inflation Reduction Act, een wet die de inflatie moet beteugelen, maar in de praktijk vooral subsidies bevat om de Amerikaanse industrie een enorme boost te geven. Ook is de VS druk met herzien van investeringen in China. Technologie is een primaire focus van het twintigste partijcongres van China in 2022, met de nadruk op een sterk streven naar zelfredzaamheid. Los van de VS en de EU.
Risico 5. Escalatie van militaire spanningen in het Golfgebied
De onderhandelingen over een nieuw nucleair akkoord met de Golfstaten zijn gestopt en Amerikaanse leiders zien nucleaire beheersing van deze regio niet langer als een prioriteit.
De militaire samenwerking tussen Iran en Rusland en steun voor militante groeperingen in de regio verergeren daarentegen wel de spanningen met de VS. Hoe sneller Iran in staat is een nucleair wapen te produceren en in te zetten, hoe hoger de waarschijnlijkheid van militaire actie van de VS tegen Iran. De droneaanval op een militaire faciliteit in de Iraanse stad Isfahan – naar verluidt door Israël – onderstreept dit.
Risico 6. Politieke crises in opkomende markten en landen
De hoge inflatie en stijgende rentestanden hebben een fors effect op de economieën van de zwakkere landen. Kijk naar de inflatie in landen als Turkije (64,3 procent), Sri Lanka (61 procent), Argentinië (99 procent), Libanon (600 procent!) en Venezuela (> 1.000 procent). Dit soort cijfers maken het voor mensen met lage inkomens onmogelijk zich normaal te kunnen voeden. Het inflatieprobleem is met name veroorzaakt door de Amerikaanse FED. De dollar is immers de reservemunt van de wereld en veel goederen in ontwikkelingslanden worden met dollars betaald. Dollars die in de loop van 2022 steeds duurder werden door het monetaire beleid van de FED. Met name door de hogere basisrente. Toenemende armoede en voedseltekorten zullen tot aanzienlijke maatschappelijke onrust gaan leiden en een zich afzetten tegen de VS. Dat kan zich vertalen in economische effecten.
Risico 7. Een of meerdere terreuraanslagen
Al-Qaida blijft een significante bedreiging volgens BlackRock. Bovendien maakt ISIS een heropleving door in Afghanistan, waardoor het risico groter wordt dat buitenlandse strijders terugkeren naar hun thuisland om aanslagen te plegen. Dit komt op een moment dat westerse regeringen gefocust zijn op heel andere prioriteiten. In de VS heeft de regering onlangs wel gewezen op het groeiende risico van binnenlands terrorisme door een sterk gepolariseerde Amerikaanse politiek en samenleving.
Risico 8. Een conflict tussen de VS en Noord-Korea
Noord-Korea heeft in 2022 gesprekken met de VS afgewezen. Daarnaast is sprake van toenemende provocaties. Hieronder valt ook bedreigende retoriek en een recordaantal tests van korte afstand en intercontinentale ballistische raketten in 2022. Proeven die steeds dichter bij Zuid-Koreaans en Japans gebied genomen worden. Als antwoord versterken Zuid-Korea en Japan inmiddels hun militaire verdediging. BlackRock ziet geen onmiddellijke dreiging voor een regionaal conflict, maar denkt dat de spanningen in 2023 zullen verergeren. Blackrock gelooft dat vele markten dit risico onderschatten.
“De nieuwe Italiaanse regering heeft zijn anti-EU-gezicht nog niet getoond. Duitsland en Frankrijk zijn weer nader tot elkaar gekomen. Dus er is weinig te vrezen, zegt het geopolitieke dashboard van BlackRock”
Risico 9. Stilvallen van de klimaatplannen
Geen enorm groot risico aldus Blackrock, maar er is kans op stilvallen of in tempo verlagen van de klimaattransitie. De klimaatplannen vragen immers enorme financiële offers in een tijd dat er steeds meer armoede ontstaat. Ook kan maatschappelijke onrust ontstaan, mede als gevolg van die financiële consequenties. Maar wellicht het meeste effect op het tempo van de klimaatplannen heeft de energiekrapte door de westerse boycot van Rusland. Door het uitschakelen van Rusland als energieleverancier, wordt aanmerkelijk meer steenkool gebruikt dan voor de boycot. En meer olie, terwijl het gebruik van gas – de meest milieuvriendelijke fossiele brandstof – het sterkst is afgenomen.
Risico 10. Europese fragmentatie
De EU heeft de Oekraïne-oorlog gebruikt om veel meer eenheid binnen Europa te creëren als tegenwicht voor de Russische dreiging, aldus Blackrock. De nieuwe Italiaanse regering heeft zijn anti-EU-gezicht nog niet getoond. Duitsland en Frankrijk zijn weer nader tot elkaar gekomen. Dus er is weinig te vrezen, zegt het geopolitieke dashboard van BlackRock.
Over dit punt denk ik beduidend anders. De noodzaak om de rente te verhogen in de EU, zal leiden tot verder uiteengroeien van de rijkere en armere lidstaten. Italië dreigt fors in de financiële problemen te komen met nieuwe staatsleningen waarvan het land die hoge rente niet kan opbrengen. De door de ECB afgekondigde renteverhogingen zijn te laat ingezet en te laag gehouden, waardoor de inflatie niet zo hard zal teruglopen als gewenst. Dat zal tot maatschappelijke onrust gaan leiden. Ook is de motor van de EU – Duitsland – zwaar getroffen door het VS/EU-energiebeleid, waardoor de Duitse economie dit jaar zal krimpen.
Kortom, er is veel werk aan de winkel voor de bureaucraten in Brussel. De vraag is of zij die urgentie zelf ook zo voelen. Wellicht niet, zolang zij als marionetten van de VS blijven acteren.
