De effecten van corrupte banken op de economie
De belangstelling voor corruptie binnen banken is tijdens de vorige financiële crisis van 2007-2009 fors toegenomen. Ondertussen staan we voor de volgende mondiale crisis en zijn weer (centrale) banken mede de oorzaak van dreigende armoede, welvaartsverlies, sociale onrust en een nog grotere kloof tussen arm en rijk. Eerst maar eens wat voorbeelden van hoe banken hun hang naar resultaten uitleven.
Deutsche Bank – circa 100.000 medewerkers
Het boek Dark Towers, Deutsche Bank van New York Times-journalist David Enrich is geschreven als een biografie. Het verhaal loopt van de oprichting van de bank in 1870 naar de onverantwoorde expansie in de Verenigde Staten en eindigt met malversaties die deze bank – onder andere samen met Donald Trump – pleegt. Het boek begint met de zelfmoord van een van de directieleden in 2014, Bill Broeksmit. Lang heeft hij geprobeerd de bank weer op het goede spoor te krijgen, na jaren van fraude, corruptie, belastingontduiking en het misleiden van cliënten. Dat dit niet lukt, leidt vermoedelijk tot zijn wanhoopsdaad, aldus het boek.
In de jaren dertig van de vorige eeuw is Deutsche Bank dé bank van nazi-Duitsland, beschrijft Enrich. Direct in 1933 ontslaat de bank alle Joodse medewerkers en dringt er bij zijn Duitse clientèle op aan hetzelfde te doen binnen de directies van hun bedrijven. In de jaren veertig neemt de bank met steun van het naziregime veel banken in bezette gebieden over en weet daardoor extreem snel te groeien. Deutsche financiert de hele bouw van Auschwitz en de nabijgelegen fabriek waar Zyklon-B wordt geproduceerd, aldus Enrich.
In 1988 is Deutsche Bank de grootste speler in de Duitse economie. Hij heeft grote belangen in veel, zo niet alle, grote bedrijven in het land: een kwart tot een derde van de Daimler-aandelen, is mede-eigenaar van Karstadt en Südzucker, alsook belanghebbende in Metallgesellschaft, grootaandeelhouder van het bouwbedrijf Holzmann, de Hortmann Group en porseleinproducent Hutschenreuther. De senior managers en directeuren van Deutsche zitten zelf in de raden van bestuur van vierhonderd grote bedrijven in het hele land. Zonder de bank werkt niets en verzet tegen de financiële instelling is vruchteloos. Deutsche Bank ís Duitsland.
In juni 1994 wordt besloten Deutsche Bank om te vormen tot een wereldwijde investeringsbank met de VS als grootste groeimarkt. In juni 1998 vallen rechercheurs de kantoren van Deutsche Bank binnen, op zoek naar bewijs dat de bank vermogende klanten helpt bij belastingontduiking. In 2004 klagen investeerders het bedrijf aan voor de Amerikaanse federale rechtbank, waarbij ze beweren dat ze zijn misleid. Dat proces en een onderzoek door de Amerikaanse Senaat brengen uitgebreide documentatie aan het licht over de rol van Deutsche Bank bij belastingontwijking.
De corruptie bij Deutsche Bank neemt vanaf 2000 al explosief toe. Sinds 2008 heeft hij meer dan negen miljard dollar betaald aan boetes en schikkingen voor ongepastheden als samenzwering om de prijs van goud en zilver te manipuleren, oplichting van hypotheekbedrijven en het overtreden van Amerikaanse sancties door handel te drijven in Iran, Syrië, Libië, Myanmar en Soedan.
In 2015 alleen al moet Deutsche Bank aan toezichthouders in de VS en het VK 2,5 miljard dollar boete betalen en zeven werknemers ontslaan vanwege zijn rol bij het manipuleren van de London Interbank Offered Rate (LIBOR) de rente die banken aan elkaar in rekening brengen. Op 1 augustus 2022 bericht het blad Fortunedat de Duitse recherche Deutsche Bank weer verdenkt van betrokkenheid bij het grootste belastingfraudeplan dat Europa ooit heeft getroffen.
Credit Suisse – circa 50.000 medewerkers
Beleggers hebben het vertrouwen in de grote Zwitserse bank Credit Suisse verloren. De koers kelderde dit jaar al met zo’n 60 procent, aldus de website van RTL Nieuws in oktober. Moeten we vrezen voor een nieuwe bankencrisis, vergelijkbaar met wat er gebeurde na de val van Lehman in 2008? De bank zit in de financiële problemen na onder andere een spionageschandaal, een strafrechtelijk onderzoek en miljardenverliezen op mogelijke fraudegevallen bij vermogensbeheerders Archegos en Greensill.
“Wat zijn de gevolgen voor ons land als systeembank Credit Suisse omvalt? Dan sleept het mogelijk zowel financiële partijen als niet-financiële partijen mee. Er zouden meerdere faillissementen ontstaan. Dat zal rampzalig uit kunnen pakken in deze tijd van beginnende financiële crisis”
Credit Suisse heeft dit jaar ook voor 495 miljoen dollar geschikt in een Amerikaanse zaak die draaide om onwettige transacties met hypotheekobligaties. De schikking gaat over transacties van voor 2008, aldus het Financieel Dagblad op 17 oktober jongstleden. Hypotheekobligaties, ook wel residential mortgage backed securities (RMBS) genoemd, zijn pakketten met daarin honderden hypotheken. Banken verkopen die aan beleggers om geld op te halen, waarmee weer nieuwe hypotheken worden verstrekt.
De bank heeft een lange historie van belastingontduiking, doorverkopen van rommelhypotheken en dienstverlening aan corrupte politici, criminelen en mensenrechtenschenders, aldus nieuwswebsite De Dagelijkse Standaard. Credit Suisse heeft een beheerd vermogen van 1.500 miljard dollar en is een van ’s werelds grootste vermogensbeheerders.
Wat zijn de gevolgen voor ons land als Credit Suisse omvalt? Credit Suisse is een zogenaamde systeembank. Dat zijn banken die zo groot zijn dat een faillissement grote negatieve effecten op de economie van meerdere landen zal hebben. Ook kan een faillissement van een systeembank andere banken mee de afgrond in trekken. Omvallen kan impliceren dat het zowel financiële partijen als niet-financiële partijen meesleept. Ook in ons land. Dat zal rampzalig uitpakken in deze tijd van beginnende financiële crisis. Credit Suisse is vele malen groter dan het in 2008 gefailleerde Lehman Brothers. Die bank was ook een systeembank en we hebben de gevolgen daarvan tot in Europa gemerkt. Maar Zwitserland is geen EU-lid, dus de ECB gaat deze systeembank niet redden als het echt spannend wordt.
Goldman Sachs – 43.900 medewerkers
Deze Amerikaanse investeringsbank heeft wellicht de grootste schade aan de wereldeconomie toegebracht. Van 2005 tot 2007 geeft Goldman (met tot en met 2006 Hank Paulson als CEO) veel hypotheken uit aan consumenten met een slechte kredietwaardigheid (subprime mortgages). Dat helpt de Amerikaanse economie in een recessie nadat de huizenzeepbel in 2007 is gebarsten. Dit leidt tot een tsunami aan gedwongen huisverkopen en achterstallige betalingen, zo bericht het zakenblad Fortune op 11 april 2016.
Voormalig Goldman Sachs CEO – Hank Paulson – wordt op 30 mei 2006 minister van Financiën onder George W. Bush. Op 17 september 2008 heeft Paulson als minister van Financiën over een reddingsactie van Goldman Sachs rechtstreeks contact met zijn voormalige werkgever, aldus dit artikel in de New York Times. Naar aanleiding daarvan wordt de bank in 2008 gered met belastinggeld van de Amerikaanse burgers.
Op 16 april 2010 begint de Amerikaanse beurswaakhond SEC een procedure tegen de directie van Goldman Sachs wegens vermeende hypotheekfraude in de periode 2006-2007. De bank betaalt in april 2016 een bedrag van 5,1 miljard dollar om verder strafrechtelijk onderzoek en vervolging van haar (voormalige) directieleden, onder wie Paulson, af te kopen. Maar daar blijft het niet bij. Ook de Griekse belastingbetaler ondervindt gevolgen van Goldman Sachs’ financiële creativiteit. In juni 2001 helpt Goldman Sachs het Griekse ministerie van Financiën aan trucs om de staatsschuld meer in de richting van 60 procent van het BNP te verlagen, opdat Griekenland tot de eurozone kan toetreden. Het levert de Amerikaanse investeringsbank honderden miljoenen op. Het is het begin van de ondermijning in het vertrouwen van de euro, aldus deze VPRO-documentaire. In de documentaire wordt de bank door economen afgeschilderd als een financiële parasiet die verhindert dat de wereld zijn economische balans hervindt. Het Amerikaanse blad The Nation schrijft op 16 juli 2015 dat Draghi verantwoordelijk is voor deze Goldman-actie in Griekenland. ‘Waarschijnlijk ook geen toeval dat hij later hoofd van de ECB werd’, aldus The Nation in genoemd artikel.
Wells Fargo – 260.000 werknemers
Wells Fargo is momenteel de derde grootste bank in de VS. Medewerkers van Wells Fargo openen tussen 2012 en 2016 rekeningen namens klanten, zonder dat die daarvoor toestemming hebben gegeven. Zo kunnen ze een hogere provisie berekenen en daardoor hun eigen ’targets’ halen. De fraude komt in 2016 aan het licht. De bank ontslaat vervolgens 5.300 medewerkers en betaalt een eerste boete van 185 miljoen dollar. Daarbovenop krijgen benadeelde klanten 5 miljoen dollar vergoed, aldus RTL Nieuws. Het is niet het enige schandaal waarmee Wells Fargo te maken heeft. Zo betaalt de bank eerder al een boete van 1 miljard dollar vanwege wanpraktijken bij de afdelingen die autoleningen en hypotheken verstrekken. Zij verplichtten klanten verzekeringen af te nemen die ze niet nodig hadden en ook werden hypotheekklanten te hoge kosten in rekening gebracht.
“De bank in kwestie betaalt de boete en de daders gaan vrijuit. Zolang de daders vrijuit blijven gaan, zullen deze praktijken doorgaan en betaalt ‘Jan met de Pet’ de rekening”
HSBC – 220.000 werknemers
Deze – van oorsprong in 1865 in Azië opgerichte – bank heeft haar hoofdzetel vanaf 1991 in Engeland. De bank is opgericht door een Schot om de handel tussen het Verenigd Koninkrijk en Azië te financieren.In 2012 betaalt de bank een boete van 1,9 miljard US dollar voor witwaspraktijken. Uit onderzoek blijkt dat HSBC miljarden dollars van Mexicaanse drugskartels heeft witgewassen. Verder heeft hij Amerikaanse handelssancties geschonden door zaken te doen met onder andere Iran. Een van de afleveringen van de Netflix-serie Dirty Money is aan dit schandaal gewijd.
In november 2014 moet HSBC een nieuwe boete betalen van 618 miljoen US dollar aan gezamenlijke toezichthouders in drie landen voor wisselkoersmanipulatie. Frankrijk biedt HSBC in 2015 een schikkingsvoorstel aan van 1,4 miljard euro voor een zwartgeldaffaire die hoofdzakelijk in Zwitserland heeft gespeeld. Als de bank dit weigert, gaat de Franse overheid over tot het voorbereiden van een proces. In Zwitserland kan de bank voor het luttele bedrag van 38 miljoen euro de zaak schikken en is daarmee ook van de Franse zaak af, aldus dit artikel.
Nawoord
Het is al decennialang gebruikelijk dat bepaalde mega-grootbanken zich misdragen door activiteiten te ontplooien als het witwassen van drugsgeld, fraude met rentestanden (libor), manipuleren van wisselkoersen, openen van neprekeningen, doorverkopen van slechte hypotheken aan pensioenfondsen en het financieren van criminele activiteiten. De gevolgen hiervan zijn doorgaans massaontslagen, gedupeerde aandelen- en obligatiehouders, niet te innen belastingen en gedupeerde rekeninghouders.
De straffen voor dit criminele gedrag zijn hoge (miljarden)boetes waarmee de daders vervolgens de dans ontspringen. Soms worden ze zelfs minister van Financiën of president van een land. Niemand gaat (levenslang) de gevangenis in. De bank in kwestie betaalt de boete en de daders gaan vrijuit. Het zijn onze politieke leiders die dit accepteren. Zolang deze politiek/dit moreel verderf niet wordt gestopt, zullen deze praktijken doorgaan en betaalt ‘Jan met de Pet’ de rekening. We gaan het voelen in 2023.
Meer dan hoog tijd voor een meer ethisch verantwoord politiek leiderschap in de wereld.
