Censuur, hemel of hel?
Volgens de Van Dale is censuur het ‘toezicht van een overheid of kerk op voor publicatie bestemde teksten, films, voorstellingen enzovoorts, met de mogelijkheid om die te verbieden of er delen uit te schrappen’.
Vanuit het staatsrecht is, in juridische zin, sprake van censuur als de vrijheid van meningsuiting wordt beperkt. Dat kan bijvoorbeeld zijn controle uitoefenen op een publicatie door voorafgaand wijzigingen op te leggen of druk uitoefenen door het straffen van auteurs vanwege hun uitingen.
Algoritmes
Een veelgebruikte methode door dictaturen is het inzetten van algoritmes. Bij het woord dictatuur denken de meeste mensen het eerst aan landen zoals Noord-Korea en China, maar is dat terecht? Hoe meer digitale technologische vernieuwingen in landen worden geïmplementeerd, hoe makkelijker het wordt om censuur toe te passen. Algoritmes maken het bijvoorbeeld mogelijk censuur aan te wenden, zonder dat veel mensen zich hier van bewust zijn. Dit kan leiden tot situaties waarin journalisten merken dat ze gecensureerd worden, maar het niet kunnen aantonen. Als een krant wordt verboden, is dat een opvallend gegeven. Als algoritmes zo worden ingesteld dat bepaalde media en/of journalisten minder of niet meer vindbaar zijn, dan is dat lastig te bewijzen. Zo kun je als social mediaplatform en/of overheid geluiden die je niet wenst censureren, zonder dat mensen het doorhebben. Hun social media accounts blijven immers online, terwijl hun onafhankelijke, journalistieke werk niet meer getoond wordt. Het zijn praktijken die sinds de uitgeroepen coronapandemie in 2020 steeds vaker voorkomen, ook in Nederland. Lezers kunnen hier invloed op uitoefenen door de accounts van hun geliefde media en journalisten actief te bezoeken, hun werk te ‘liken’ en bovenal te ‘delen’. Hoe meer lezers dit doen, hoe groter de kans dat de door hen geliefde artikelen ook gelezen worden door vele anderen, ondanks algoritmische censuur.
“Al ruim 2 jaar zijn ook Nederlandse journalisten, media, politici en lezers niet meer immuun voor algoritmische censuur”
Het wordt anders als artikelen, journalisten, media en/of andere invloedrijke personen, bijvoorbeeld politieke opponenten, daadwerkelijk offline worden gehaald. Zelfs lezers lopen het risico dat hun account tijdelijk of zelfs definitief van social media wordt gehaald, als ze bijvoorbeeld artikelen delen van ‘verboden’ journalisten en media. Al ruim 2 jaar zijn ook Nederlandse journalisten, media, politici en lezers niet meer immuun voor algoritmische censuur. In geen enkel land ter wereld lijk je hier nog veilig voor!
Journalistieke zelfcensuur
Een zorgelijke ontwikkeling die democratieën en rechtsstaten ondermijnt is journalistieke zelfcensuur. Hoezeer een individu en/of organisatie ook geagiteerd raakt van journalistieke artikelen die de eigen overtuigingen, normen en waarden niet ondersteunt, het is in niemands belang dat pluriforme media verdwijnen. Hoewel je het mogelijk met bepaalde journalistieke uitingen niet eens bent, is het wel telkens een kans om je mening te vormen, te reflecteren op jezelf, in verbinding te blijven met anderen en mogelijk zelfs van standpunt te veranderen, als je dat zou willen. Ook als overheid! Voor de journalistieke kwaliteit is het van essentieel belang dat pluriformiteit is gegarandeerd. Journalisten zijn immers gewoon mensen, met hun eigen vooroordelen, normen en waarden, invalshoeken en blinde vlekken, hoezeer ze ook vanuit hun professionaliteit proberen niet in die valkuil te trappen. Het is dan goed dat er andere journalisten zijn waaraan ze zich kunnen spiegelen. Zodra de journalistiek vervalt in een realiteit waarin iedere journalist en elk mediaplatform door elkaar na te praten vervalt in zelfcensuur, doen propaganda en indoctrinatie hun intrede.
Bij het verkondigen van sec hetzelfde verhaal en daarmee het maken van propaganda, is het doel namelijk niet meer mensen informeren, maar zieltjes winnen met een bepaald doel dat niet het algemeen belang dient en waarmee je de samenleving en sociale cohesie in gevaar brengt. Als je mediagebruikers op die wijze systematisch beïnvloedt om het gebrachte ‘nieuws’ kritiekloos te aanvaarden, maak je je bovendien schuldig aan indoctrinatie.
Censuur in het Westerse Canada
Sinds kort bemoeilijkt de Canadese overheid journalisten en media onafhankelijke journalistiek te brengen. Op basis van niet-transparante reviews worden ‘journalistieke overheidslicenties’ uitgereikt of onthouden. Trudeau claimt dat de journalisten en media die zo’n licentie niet ontvangen, zich schuldig maken aan mis- en desinformatie. De overige 99 procent van de mediabedrijven, die wel het overheidsnarratief verkondigen, zouden nu door de Canadese overheid worden gefinancierd.
Onafhankelijke journalisten en media, zoals Rebel News, worden lager gerangschikt op social media, hun lezers genieten geen belastingaftrek bij lidmaatschap en er geldt een toegangsverbod voor hen tot alles wat de overheid organiseert. Globalisering vergemakkelijkt het echter om nieuws vanuit andere landen te verslaan. Tucker Carlson van Fox News deed dit over deze Canadese censuur, waarbij hij het optreden van Trudeau bestempelde als ‘autoritair’ en ‘fascistisch’.
“Overheden onderzoeken al of ze mensen en bedrijven alleen nog toegang kunnen verlenen binnen het geografisch gebied waarin ze woonachtig zijn en/of werken”
Digitale pro’s en contra’s
Het mes snijdt dus aan twee kanten. De digitalisering van de samenleving maakt het vinden en delen van pluriforme informatie makkelijker, maar het maakt tegelijk lezers, journalisten en media kwetsbaarder. Als de stekker uit het internet wordt getrokken is deze informatie niet meer beschikbaar, maar dan hebben overheden, via die social media, ook geen invloed meer op die lezer, journalist en/of media. Dit kunnen social media en overheden tackelen door mensen en bedrijven alleen nog toegang te verlenen binnen het geografisch gebied waarin ze woonachtig zijn en/of werken. Een mogelijkheid die overheden daadwerkelijk al onderzoeken. Wie gewend is via VPN-verbinding (Virtueel Particulier Netwerk) te surfen op het internet zal al gemerkt hebben dat bepaalde websites in het buitenland ondanks VPN niet meer te bereiken zijn.
Als dan tevens een identificatieplicht wordt ingevoerd om toegang te krijgen tot het internet, kunnen ze bepaalde lezers, journalisten en/of media de toegang ontzeggen op basis van een ‘dissident’ geluid.
Wereldwijde censuur
Wereldwijde censuur wordt bereikt als bijvoorbeeld de Verenigde Staten erin slaagt haar gekoesterde unilaterale wereld te installeren. In zo’n wereld krijgt een mediakanaal als Fox News geen kans meer om verslag te doen over censuur die elders op aarde plaatsvindt, als gevolg van mondiale uniforme wet- en regelgeving en slechts één machthebber.
Hoewel een bepaalde mate van efficiëntie door globalisering als positief effect niet te ontkennen valt, kunnen we ons afvragen of de blinde drang naar globalisme niet juist meer na- dan voordelen oplevert, vooral voor 99 procent van de wereldbevolking. Het leidt bijvoorbeeld ook tot meer journalistieke eenheidsworst en daarmee een vorm van censuur, omdat mediabedrijven fuseren tot grote internationale mediamultinationals.
Daarnaast resulteert globalisme blijkbaar in een realiteit waarin social media, die wereldwijd veel mensen bezoeken, voornamelijk worden opgericht door Amerikanen. Hiermee geven we ons recht uit handen aan Amerikaanse bedrijven die voor de hele wereld kunnen gaan bepalen, en dat ook doen, welke mening wenselijk is en gehoord mag worden en welke gecensureerd.
Bubbels
Nu al bepalen vooral Amerikaanse algoritmes in welke bubbel we belanden. Een digitale bubbel heeft als nadeel dat je steeds minder in staat bent met andere meningen om te gaan, als je daarbuiten niet socialiseert met andersdenkenden. Het is een onzichtbare aanval op de weerbaarheid en veerkracht van een samenleving, waarvan velen zich niet bewust lijken te zijn. Doordat de beroepsbevolking vooral druk is met werk en gezin, zullen ze het als fijn ervaren dat hun meningen op social media worden geresoneerd, omdat ze na een werkdag op zijn. Wenselijk is dat niet! De jongeren van nu zullen nog minder geneigd zijn een ander geluid op te zoeken, omdat ze simpelweg opgroeien in een digitale wereld en het voor hen ‘normaal’ is om vooral je eigen mening gereflecteerd te krijgen. Willen we ons als mens én als samenleving hierin niet verliezen, dan zullen we ons dus bewust moeten worden van de gevaren op de langere termijn. Voor ons als individu en voor de samenleving als geheel. Want als we hier niet actief mee aan de slag gaan, zullen we op termijn een maatschappelijke prijs betalen waarop niemand zit te wachten. Zodra mensen stoppen met écht praten, leidt dit onherroepelijk tot verval.
Verbinding
Hoe onze toekomst eruitziet, bepalen onze keuzes van gisteren en vandaag. Willen we een toekomst waarin iedereen de ruimte krijgt om zich vrijelijk als mens te ontwikkelen, dan wordt het tijd op te passen voor de cancelcultuur. Dan dienen media ruimte te bieden aan mensen met verschillende meningen. We hebben geen schreeuwlelijkerds nodig, maar verbinders die op respectvolle wijze ruimte creëren voor verschillende geluiden. We dienen ons te richten op de inhoud in plaats van de toon en als we het inwendig voelen schuren, dan stellen we de ander vragen in plaats van direct in de aanval te gaan. Vaak kom je er dan achter dat de meeste mensen dezelfde wereld voor ogen hebben, maar dat we allen een net iets andere weg in gedachten hebben op basis van een bepaalde argumentatie. Pas als we naar al die argumenten écht durven te luisteren, worden we op een dag wakker in de wereld waarin we altijd al wilden zijn!
