Annemarie Petri over kunstenaar als doorgeefluik. Kunst opent de dialoog
De samenleving heeft kunstenaars nodig. Die laten ons anders naar de werkelijkheid kijken. Dat vindt Annemarie Petri. Zij werkte twee jaar aan ‘De steden en de tijd’, een serie monoprints die de complexe samenleving van vandaag laat zien. Kunst kan deuren openen naar moeilijk bespreekbare thema’s. Kunst kan schoonheid en troost bieden, lelijkheid tonen en toch ontroeren, mensen de ogen openen om de vrijheid in zichzelf te ontdekken.
In ‘De stad met de luchtbruggen’ zien we de ideale wereld van kunstenares Annemarie Petri. Deze ets, een monoprint, symboliseert het zoeken naar de menselijke maat. De bruggen staan voor de verbinding tussen mensen. Petri zoekt een wereld waarin we respectvol met elkaar en de planeet omgaan. Een schone wereld, met ruimte voor de natuur. Een wereld waarin we in vrijheid kunnen leven, een eigen mening mogen hebben en waarin autonomie over ons lichaam en onze geest vanzelfsprekend is. Een wereld waarin we niet bang zijn en niet bang worden gemaakt, waarin rijkdom en kansen eerlijk zijn verdeeld. In zo’n wereld wil Annemarie Petri leven.
“Tot twee jaar geleden leek dit allemaal vanzelfsprekend,” zegt Annemarie. “Ach, die ideale wereld, die zou er wel een keertje komen. De meeste mensen waren er niet zo mee bezig. Toch lijkt dit alles niet zo vanzelfsprekend meer als het ooit was. Dit is een verwarrende tijd. Veel mensen zijn zoekende. Het ontbreekt aan schoonheid, troost en verbinding. Veel critici, cabaretiers en kunstenaars, die een rol zouden moeten spelen in dit vat vol tegenstrijdigheden, schitteren door afwezigheid. Dat vind ik een slechte zaak. Juist nu moeten mensen met andere ogen kijken naar maatschappelijke ontwikkelingen die misschien normaal lijken, maar vaak volkomen absurd zijn. Daarover gaat mijn werk. Dat is de rol van de kunstenaar.”
Factor toeval
Petri (Den Haag, 1965) studeerde aan de Vrije Academie in Den Haag en heeft sinds haar afstuderen in 1989 naam gemaakt als graficus, schilder en beeldhouwer. Musea en galeries in binnen- en buitenland tonen haar werk en het is te zien op beurzen. Haar technische vermogen, geprezen door kunstcritici, staat altijd in dienst van het oproepen van een eigenzinnige, melancholieke wereld, waarin bizar en humoristisch, bevreemdend en herkenbaar in elkaar op gaan. Met concentratie en toewijding creëert Petri haar minutieuze voorstellingen. Als een monnik werkt ze urenlang in trance in haar atelier. Klassieke muziek op Radio 4 en weg is Annemarie. Verdwenen in een droomwereld.
“In deze monoprints ben ik het experiment aangegaan met de traditionele etstechniek, die ik na dertig jaar door en door kende,” vertelt Annemarie over haar werk. “Om de beelden te creëren, gebruik ik meerdere etsplaten, of delen daarvan, die ik over elkaar heen druk. Dezelfde elementen komen terug in andere werken, in een andere context. Tijdens het drukken gebeuren er onverwachte dingen. De factor toeval maakt het spannend. Ik kan een brug ondersteboven afdrukken en het is geen brug meer, maar een boog of staalconstructie. Hoe vaker ik de platen afdruk, hoe lichter de grijstinten, hoe meer diepte. Ik heb er twee jaar over gedaan deze techniek onder de knie te krijgen. Het is me gelukt om de complexe en soms beangstigende wereld waarin we leven, weer te geven zoals ik wil.”
Rainer Maria Rilke
Verrassend, onverwacht en toevallig ontstaan de werken voor haar ogen terwijl zij aan het werk is in haar atelier in de Haagse Spoorwijk. Aan de muur hangt een tekst uit ‘Brieven aan een jonge dichter’ van Rainer Maria Rilke:
“Da gibt es kein messen mit der Zeit, da gilt kein Jahr, und zehn Jahre sind nichts. Künstler sein heißt: nicht rechnen und zählen; reifen wie der Baum, der seine Säfte nicht drängt und getrost in den Stürmen des Frühlings steht ohne die Angst, daß dahinten kein Sommer kommen könnte. Er kommt doch. Aber er kommt nur zu den Geduldigen, die da sind, als ob die Ewigkeit vor ihnen läge, so sorglos still und weit. Ich lerne es täglich, lerne es unter Schmerzen, denen ich dankbar bin: Geduld ist alles!“
Geduld is alles. Dat is ook voor Petri een persoonlijke zoektocht. “Als kunstenaar moet je tegelijkertijd sterk en kwetsbaar zijn. Je moet in jezelf geloven als niemand anders dat doet. En aan jezelf twijfelen als iedereen je de hemel in prijst. Pas als je ‘gerijpt’ bent en genoeg geleefd hebt, kun je over je ego heen stappen. Je gaat zien dat het juist de kleine dingen zijn waar het om gaat. Het juiste moment, het juiste licht, de aandacht opbrengen om van niets iets te maken, om door dingen en mensen heen te kijken en te zien wat eronder ligt. Zo maak ik van kunst een middel om de realiteit te transformeren.”
Utopie en horror
Die realiteit is soms wonderschoon, soms gruwelijk en beangstigend. Haar nieuwe monoprints laveren tussen utopie en horror. De horror ziet Petri in haar eigen stad Den Haag. Steden verdichten. Ze worden steeds groter, steeds hoger en steeds compacter bebouwd. Zelfs de pleintjes en parkjes worden volgebouwd. “Vanuit de torenflats kijken mensen op elkaars bord. Er is nauwelijks licht in de straten. Dat laat ik ook zien in sommige werken. Ik creëer duistere steden met veel zwart. Maar het gaat over het verhaal erachter, over schaalvergroting en de-humanisering. Vanuit je flat kun je eten en kleren bestellen bij Amazon. De drone vliegt via je raam naar binnen. Waar zijn de gezellige boekhandeltjes en groenteboertjes gebleven?”
Het verhaal maakt ze er overigens pas achteraf bij. Aan verhalen ontbreekt het Petri niet. “Ik kan me boos maken over wat er in de wereld gebeurt. Onzichtbare machten oefenen invloed uit. Je voelt dat het niet klopt, maar kunt weinig doen zodra je vrijheid je wordt afgepakt. Je kunt niemand persoonlijk aanspreken. Dat is misschien wel het meest frustrerende van de beperkingen waarmee we te maken krijgen. Ik geef ook lessen tekenen en schilderen, maar kon vijf maanden geen les geven en werd niet gecompenseerd. Die woede probeer ik om te vormen tot creativiteit. Op intellectueel en spiritueel niveau probeer ik wat me bezighoudt in mijn werk te leggen. Via een omweg geef ik het weer terug aan de samenleving.”
Dialoog aangaan
Overigens moeten de kunstwerken ook zonder verhaal voor zich spreken. Dat gebeurt ook, verneemt Petri als ze in gesprek gaat met haar publiek. De werken zijn volgens haar sterk genoeg om het gevoel van de toeschouwer te raken. Dan heeft ze haar doel bereikt want er ontstaat ruimte voor een dialoog. “We leven allemaal in dezelfde wereld, maar niet allemaal in dezelfde werkelijkheid. Over bepaalde thema’s kunnen we nu moeilijk praten. De media informeren ons eenzijdig of helemaal niet. Mijn kunst roept iets op en opent de dialoog. Als mensen in dialoog zijn met elkaar, slaan ze elkaar in ieder geval niet de hersens in. Dat op zich is al een heel groot voordeel.”
